Đề tài này rất rộng và liên quan đến nhiều lĩnh vực khác như kinh tế, chính trị học
Ở đây chỉ là những kiến văn và kiến giải của cá nhân

Tiền tệ ở TQ thực sự bắt đầu với bối tiền (vỏ sò), đao tiền (hình dao). K0 nói đến tiền vàng, bạc vì đó vẫn là các vật giá trị chứ chưa phải là tiền tệ đúng nghĩa

Tiền giấy có lẽ được ng Do thái sử dụng đầu tiên dưới hình thức ngân phiếu. Vì giàu có và bị săn đuổi nên họ nghĩ ra cách chuyển tiền an toàn đơn giản đó. Chính ng DT cũng phát minh ra hệ thống ngân hàng

Do giao thương với phương Tây (chủ yếu qua con đường tơ lụa) ng TQ cũng học được cách dùng ngân phiếu và dùng phổ biến thời Đường, Tống... với các 'tiền trang' một hình thức ngân hàng riêng. Dần dần ng dân cũng sử dụng loại ngân phiếu này

Tiền giấy thực sự chỉ được sử dụng dưới thời Hốt Tất Liệt (Khoubilai - nhà Nguyên). Ông cho lấy vỏ cây dâu làm thành tiền, có kích thước và mệnh giá khác nhau, đóng ấn của nhà vua. Tất cả thần dân trong phạm vi quản lí của ông phải dùng tiền đó, ai từ chối sẽ bị chặt đầu

Tiến thêm một bước, ông lập hệ thống ngân hàng Seque và buộc ng dân phải mang tất cả vàng bạc, châu báu đến nộp để đổi lại bằng tiền giấy (theo Macco Polo). Bằng cách đó ông thu vể toàn bộ của cải trong thiên hạ mà chỉ đổi bằng một thứ vô giá trị, in bao nhiêu cũng được. Macco Polo k0 nói nhưng chúng ta cũng đoán được ng dân của Hốt Tất liệt đã khốn khổ thế nào
Các nhà buôn nước ngoài cũng phải bán những thứ hàng quí giá cho ông và nhận thứ tiền giấy ấy (nhưng được trả giá cao)
Tuy nhiên khi có nhu cầu thực sự (trang sức) ng dân có thể đến các Seque dùng tiền giấy mua vàng bạc, châu báu về dùng (còn quyết định có bán k0 thì do các quan xem xét)

VN thời đó với chức Hoa lỗ đạt xích của triều Nguyên đặt ra chắc cũng đã phải nhận thứ tiền ấy, như Hịch tướng sĩ viết 'vơ vét vàng ngọc để thỏa lòng tham không đáy...' còn ng VN có tiêu hay k0 thì k0 biết

Tình hình có lẽ như hồi 45-46 khi bọn Tàu Tưởng sang VN dùng tiền Quan kim để vơ vét vàng bạc của chúng ta

Ở VN tiền giấy được Hồ Quý Ly cho làm và sử dụng đầu tiên (tiền Hôi sao thông bảo). Mục đích của ông chưa rõ, cũng có thể giống HTL là thu tài vật của nhân gian. Nhưng nếu ông làm ra tiền giấy để lưu thông hàng hóa thì với ng dân VN thời đó (tiểu nông) vẫn là vượt quá xa trình độ kinh tế của họ -> dân k0 đồng tình.

Đánh giá của ng dân đương thời với họ Hồ có thể thấy trong các chuyện Người tiều phu núi Nưa, Cuộc trò chuyện đêm ở Đà giang... (trong Truyền kì mạn lục) và Ức Trai tiên sinh tổng kết bằng một câu trong Cáo bình Ngô


Nguyên văn là 'Hà chính', phải dịch là 'chính sự hà khắc' thì mới đúng

Như Khổng phu tử nói 'hà chính mãnh ư hổ' chính sự hà khắc còn mạnh và đáng sợ hơn hổ

Và ngay Hồ Nguyên Trừng cũng nhận thấy lòng dân mà than rằng: 'Thần không sợ đánh, chỉ sợ lòng dân k0 theo'

Hồ Quý Ly dòng dõi từ thái thú Hồ Hưng Dật sang VN cai trị từ thời Ngũ quý và ở lại sinh cơ lập nghiệp

Họ Hồ ở TQ có gốc từ họ Ngu (như của vua Thuấn). HQL tự cho mình là dòng dõi vua Thuấn nên lấy tên nước là Đại Ngu (sự yên vui lớn) và đặt niên hiệu Thánh Nguyên (nguồn gốc thánh nhân).

Các tên này còn ngầm ý so sánh với việc vua Nghiêu nhừơng ngôi cho vua Thuấn và nhà Ngu sẽ thịnh vượng như nhà Đường

Về việc này sử gia bình luận: 'Họ Hồ bỏ hết pháp độ cũ, xa rời nguồn gốc xưa cái thế bại vong đã rành rành'