Trong một năm có rất nhiều ngày Lễ tết như: Tết Nguyên Đán, Tết Thượng Nguyên, Tết Trung Nguyên, Tết Hạ Nguyên, Tết Trung Thu, Tết Đoan Ngọ, Tết Tây … nhưng Tết Nguyên Đán là ngày “Lễ tết” quan trọng nhất trong các ngày “Lễ tết” ở nước ta.

Tết Nguyên Đán còn được gọi là Tết Cổ truyền hay Tết Âm lịch. Tết Nguyên Đán là sản phẩm của lịch âm dương (kết hợp chu kỳ mặt trăng lẫn mặt trời). Tết được chia làm 2 phần: phần lễ (cúng ông bà tổ tiên) và phần tết (vui chơi, ăn uống). Về nguồn gốc “Tết như hiện nay bắt đầu khoảng trước công nguyên hơn 100 năm, từ đời Hán và có cội nguồn đan xen văn hoá Việt – Hoa” [Trần Quốc Vượng 2003:314]. Về tên gọi “xưa người Việt Nam gọi là Tết Cả (cả = lớn) để phân biệt với các tết nhỏ còn lại; thời giao lưu với Trung Hoa nó được gọi theo âm Hàn – Việt là tết Nguyên Đán (nguyên = bắt đầu, đán = buổi sáng; nguyên đán = buổi sáng đầu năm), đến thời giao lưu với phương Tây, nó được gọi là Tết Ta để phân biệt với Tết Tây (đầu năm theo lịch dương)” [Trần Ngọc Thêm 2004:266].

Tết Cổ Truyền chứa đựng những giá trị vật chất (ăn, uống, mặc) và tinh thần (vui chơi, tâm linh) rất lớn trong đời sống người dân, đặc biệt là người dân nông nghiệp. Tết cổ truyền là dịp các thành viên trong gia đình sum vầy, nghỉ ngơi, vui chơi, chúc tụng những lời hay, ý đẹp, bỏ đi những cái rủi mà đón mừng cái mới, hy vọng một năm mới với những điều tốt lành, may mắn đang chờ đón, đặc biệt là dịp để người Việt nhớ về cội nguồn, ông bà tổ tiên.

Các hoạt động trước, trong và sau Tết (thật ra, phong tục trong những ngày tết từng vùng miền có khác nhau nhưng ở đây chỉ đề cập những cái chung nhất):

Trước Tết: thường sơn, quét vôi nhà cửa; sắm sửa quần áo mới; đi chợ tết; chăm chút, bố trí hoa kiểng, bánh trái, cỗ bàn, đón tiếp người thân ở xa về, nấu bánh, làm dưa, trang trí nhà cửa ...

Trong Tết: Giờ phút thiêng liêng nhất là đón giao thừa; xông đất; chúc tết; mừng tuổi; lì xì; xuất hành; hái lộc; thăm viếng họ hàng, thầy cô, bạn bè …

Sau Tết: chuẩn bị tiếp tục công việc một năm mới, nhưng thường trong tháng giêng vẫn còn không khí vui chơi rất rõ

“Tháng Giêng ăn Tết ở nhà
Tháng Hai cờ bạc tháng Ba hội hè”.

Những hoạt động “lễ” của ngày Tết: đưa Ông Táo; đưa Ông Bà; rước Ông Bà (cúng tất niên); cúng giao thừa; cúng cơm, bánh, nước những ngày tết; cúng tất …

Những đồ vật thường không thể thiếu trong ngày tết: hoa mai, bánh tét (miền Nam), hoa đào, bánh chưng (miền Bắc); cây quất; cây nêu; tràng pháo (nay không còn, nhưng được thay bằng pháo hoa); mâm ngũ quả; cây nêu, tranh tết, câu đối tết, cỗ tết, mứt tết …


Những điều thường làm trong ngày tết: tắm tất niên, mặc quần áo mới, khai bút, đi chùa xin lộc, tham gia các trò chơi dân gian …

Những điều kiêng kỵ trong ngày tết: xin lửa; ăn thịt chó, thịt rùa, thịt rắn; đánh vỡ bát đĩa, ấm chén, cãi nhau, chửi nhau; nói điều rủi ro hoặc xấu xa; xuất hành ngày mùng 5


Những điềm lành trong ngày Tết: bông hoa 5 cánh nở 6 cánh; Chó lạ vào nhà "Mèo đến nhà thì khó, Chó đến nhà thì sang"; trên đài hoa đào có hình dáng như bông hồng; cây quất có nhiều chồi xanh mọc …

Tết Cổ truyền trong xã hội hiện đại có còn giữ được hết những hoạt động truyền thống với những ý nghĩa vốn có của nó không, không khí ngày Tết có còn được như trước đây không, hay sự phát triển của xã hội, sự nâng lên của đời sống vật chất đã làm giảm đi (có khi mất đi) một số hoạt động và giá trị văn hoá truyền thống của nó?

Nhân dịp Tết Cổ truyền năm Mậu Tý, rất mong nhận được ý kiến bàn luận của các anh chị và các bạn về vấn đề này!