<P align=justify hasbox="2"><FONT size=2 hasbox="2"><FONT color=#5f5f5f hasbox="2"><STRONG hasbox="2"><SPAN class=VB_gioi_thieu hasbox="2">Từ lâu mọi người vẫn tin chắc rằng các ngôi sao thường chỉ lang thang trong cùng một dải ngân hà nơi chúng hình thành. Nhưng gần đây một số nhà vật lý học thiên thể lại đặt ra câu hỏi liệu điều này có đúng. Các mô phỏng mới đã cho thấy ít nhất đối với những thiên hà giống thiên hà Milky Way, những ngôi sao như Mặt Trời có thể di cư cả quãng đường dài. </SPAN><BR></STRONG><BR></FONT><SPAN class=VB_noi_dung hasbox="2">Bên cạnh đó, nếu mặt trời của chúng ta đã di chuyển rất xa nơi nó được hình thành từ cách đây 4 tỷ năm thì điều này sẽ làm thay đổi hoàn toàn quan niệm về sự tồn tại các vùng thiên hà – cái gọi là những khu vực định cư được – có nhiều thuận lợi cho sự sống hơn các khu vực khác. </SPAN><BR><BR><SPAN class=VB_noi_dung hasbox="2">Rock Roškar, sinh viên theo học tiến sỹ ngành thiên văn học thuộc đại học Washington, cho biết:<EM hasbox="2"> “Quan điểm của chúng tôi về quy mô của vùng định cư được dựa một phần vào quan điểm về các thành phần hóa học nhất định cần thiết cho sự sống có mặt ở một số vùng trong đĩa của một thiên hà chứ không phải các thiên hà khác”. </EM></SPAN><BR><BR></FONT><EM><FONT size=2><SPAN class=VB_noi_dung>“Nếu các ngôi sao di cư, thì vùng đó không thể là một nơi tĩnh tại”. </SPAN><BR></FONT></EM><SPAN class=VB_noi_dung hasbox="2"><BR><FONT size=2 hasbox="2">Nếu quan điểm về vùng định cư được không đúng, nó sẽ làm thay đổi hiểu biết của các nhà khoa học về cách thức, nơi chốn mà sự sống có thể phát triển trong thiên hà. </FONT></SPAN><BR><BR><FONT size=2 hasbox="2"><SPAN class=VB_noi_dung hasbox="2">Roškar là tác giả chính trong bài báo công bố phát hiện từ mô phỏng, bài báo được đăng tải trên tờ Astrophysical Journal Letters số ra ngày 10 tháng 9. Các đồng tác giả của bài báo là Thomas R. Quinn thuộc đại học UW, Victor Debattista thuộc Đại học trung Lancashire (Anh Quốc), và Gregory Stinson và James Wadsley thuộc Đại học McMaster (Canada). Nghiên cứu được Quỹ khoa học quốc gia tài trợ một phần. </SPAN><BR></FONT><SPAN class=VB_noi_dung hasbox="2"><BR><FONT size=2 hasbox="2">Với hơn 100.000 giờ thực hiện với hệ thống máy tính ở UW và một siêu máy tính đặt tại Đại học Texas, các nhà khoa học đã thực hiện mô phỏng quá trình hình thành và phát triển của một đĩa thiên hà từ vật chất xoắn cuộn lại với nhau 4 tỷ năm sau vụ nổ Big Bang. </FONT></SPAN><BR><BR><FONT size=2><SPAN class=VB_noi_dung>Mô phỏng bắt đầu vào thời điểm 9 tỷ năm về trước, sau khi vật chất hình thành đĩa thiên hà của chúng ta đã gắn kết với nhau phần lớn nhưng quá trình hình thành đĩa thực sự vẫn chưa bắt đầu. Các nhà khoa học đã thiết lập các thông số cơ bản để mô phỏng sự phát triển của thiên hà Milky Way đến thời điểm nói trên, nhưng sau đó để thiên hà mô phỏng tự phát triển. </SPAN><BR></FONT><SPAN class=VB_noi_dung><BR><FONT size=2>Theo nhận định trước đây của các nhà khoa học, <STRONG>nếu một ngôi sao, trong thời gian quay quanh trung tâm của thiên hà, bị chặn bởi một cánh tay xoắn ốc của thiên hà thì quỹ đạo của ngôi sao đó sẽ biến đổi</STRONG> giống như bánh xe lắc lư khi nó đâm vào ổ gà. </FONT></SPAN></P>
<P align=justify> </P>
<P hasbox="2">
<TABLE cellSpacing=1 cellPadding=1 width=200 align=center border=0 hasbox="2">
<TBODY hasbox="2">
<TR>
<TD><FONT size=2><IMG height=400 alt=thienha.jpg hspace=0 src="http://a8.vietbao.vn/images/vn888/Duc/22.09.08/thienha.jpg" width=400 border=0></FONT></TD></TR>
<TR hasbox="2">
<TD hasbox="2">
<P align=justify hasbox="2"><FONT color=#3366ff hasbox="2">Hình ảnh mô phỏng trên máy tính thể hiện sự phát triển và tiến hoá của đĩa thiên hà. <EM>(Ảnh: Roškar) </EM></FONT></P></TD></TR></TBODY></TABLE></P>

<P align=justify hasbox="2"><FONT size=2 hasbox="2"><SPAN class=VB_noi_dung hasbox="2">Tuy nhiên, trong hình mô phỏng quỹ đạo của một số ngôi sao có thể thay đổi lớn hơn hoặc nhỏ đi, nhưng vẫn giữ được dạng trọng sau khi va đụng với làn sóng xoắn ốc mạnh. Mặt Trời của chúng ta có quỹ đạo khá tròn, phát hiện này có nghĩa là khi nó được hình thành từ 4,59 tỷ năm về trước (khoảng 50 triệu năm trước khi Trái Đất ra đời) nó có thể ở gần hơn hoặc xa hơn trung tâm thiên hà so với vị trí ở nửa chừng rìa ngoài như bây giờ. <BR></SPAN><BR><SPAN class=VB_noi_dung hasbox="2">Các ngôi sao di cư cũng giải thích một vấn đề đã tồn tại từ lâu trong <STRONG hasbox="2">hiện tượng pha trộn vât chất giữa các ngôi sao ở vùng lân cận của Thái Dương hệ</STRONG>. Sự pha trộn này vốn hỗn tạp hơn và loãng hơn so với dự đoán nếu các ngôi sao giữ nguyên vị trí từ khi sinh ra đến suốt cuộc đời. Do các ngôi sao tụ tập với nhau từ nhiều địa điểm khởi thuỷ khác biệt, vùng lân cận của mặt trời trở nên đa dạng hơn và thú vị hơn. </SPAN><BR><BR><SPAN class=VB_noi_dung hasbox="2">Theo Roškar, sự di cư của các vì tình tú dường như phụ thuộc vào thiên hà có cánh tay xoắn ốc, giống như cánh tay xoắn ốc hiện diện trong thiên hà Milky Way. </SPAN><BR><BR><SPAN class=VB_noi_dung hasbox="2">Ông nói: <EM hasbox="2">“Thiên hà mô phỏng của chúng tôi đã được lý tưởng hoá trong quá trình hình thành đĩa, nhưng chúng tôi tin rằng nó đã thể hiện đúng quá trình hình thành một thiên hà giống như thiên hà Milky Way. Việc nghiên cứu thiên hà Miky Way là điều khó khăn nhất bởi chúng ta đang ở chính trong đó mà lại không thể nhìn thấy tất cả. Chúng tôi không thể nói chắc chắn rằng Mặt Trời của chúng ta có dạng di cư này hay không”. </EM></SPAN></FONT><EM><BR></EM><BR><FONT size=2><SPAN class=VB_noi_dung>Tuy nhiên bằng chứng quan sát thấy gần đây chỉ ra rằng <STRONG>hiện tượng di cư như thế cũng có thể xảy ra ở các thiên hà khác. </STRONG></SPAN><BR><BR><SPAN class=VB_noi_dung>Roškar nhấn mạnh rằng các nhóm nghiên cứu của ông không phải là những người đầu tiên phát hiện khả năng di cư cả quãng đường lớn của các ngôi sao qua các dải ngân hà, nhưng họ là những người đầu tiên mô tả được ảnh hưởng của hiện tượng di cư đó qua mô phỏng đĩa thiên hà đang hình thành. </SPAN><BR><BR><SPAN class=VB_noi_dung>Phát hiện dựa trên một số lần thực hiện mô phỏng, nhưng các lần thực hiện bổ sung sử dụng cùng thông số và đặc tính vật lý cũng sẽ cho các kết quả tương đồng. Wadsley – thành viên nhóm nghiên cứu thuộc đại học McMaster - cho biết: <EM>“Khi bạn đổ kem vào tách cà phê theo hình xoắn ốc thì sẽ không thể nào có hai lần đổ tạo ra hình dạng giống hệt nhau, nhưng quy trình chung và vị mới tạo ra thì luôn luôn giống nhau”. </EM></SPAN><BR></FONT><SPAN class=VB_noi_dung hasbox="2"><BR><FONT size=2 hasbox="2">Các nhà khoa học dự tính sẽ tiến hành nhiều mô phỏng với các đặc tính vật lý thay đổi để tạo ra nhiều dạng đĩa thiên hà khác nhau, rồi sau đó xác định liệu những ngôi sao có mang khả năng di cư tương tự trong các dạng thiên hà đĩa khác nhau hay không.</FONT></SPAN></P>

<STRONG>Bản đồ mới về quầng sáng các ngôi sao bao quanh dải ngân hà Milky Way của chúng ta mới đây đã tiết lộ cấu trúc của các dòng tinh tú đan chéo vào nhau, nhiều dòng tinh tú chưa hề được phát hiện trước đây. <BR><BR></STRONG>Trong khi phần lớn các vì sao thuộc dải ngân hà của chúng ta tập trung ở vùng đĩa khá dẹt và vùng trung tâm có hình củ hành, quầng sáng là vật thể đầu tiên mà các dòng tinh tú liên ngân hà có thể xâm nhập bằng cách tiếp cận dải ngân hà của chúng ta. Quầng sáng bắt đầu từ bên rìa của đĩa dẹt nằm cách trung tâm ngân hà khoảng 65.000 năm ánh sáng và có thể mở rộng ra phía ngoài tới 300.000 năm ánh sáng từ trung tâm của dải ngân hà. Nó bao gồm các chòm sao, đám mây khí, vật chất tối và một số ngôi sao đơn lẻ. Một số vật thể thuộc các ngân hà bé nhỏ khác bị dải ngân hà Milky Way giữ lại khi chúng đi qua. <BR><BR>Dòng tinh tú lớn nhất trong quầng sáng đã được lập bản đồ trong thập kỉ vừa qua, nhưng dữ liệu mới thu được từ khảo sát Sloan Digital Sky Survey (SDSS-II) đã phát hiện ra rất nhiều các dòng nhỏ hơn trước đây chưa từng được biết đến, cùng với các tàn dư của những thiên hà lùn nằm quá gần và một số vật thể lân cận còn tồn tại. <BR><BR><STRONG hasbox="2">Các dòng tinh tú là tàn dư của những thiên hà nhỏ hơn đã bị phá hủy. <BR></STRONG><BR>Phát hiện mới được công bố trong hội nghị chuyên đề quốc tế tại Chicago ngày 16 tháng 8. <BR><BR><STRONG hasbox="2"><FONT color=#3366ff hasbox="2">Quy mô nhỏ, số lượng nhỏ <BR></FONT></STRONG><BR>Khảo sát đã xác định chuyển động của khoảng 250.000 ngôi sao thuộc những vùng được lựa chọn trên bầu trời nhằm tìm kiếm những nhóm di chuyển với vận tốc như nhau. Khảo sát đã phát hiện 14 cấu trúc khác biệt, trong số đó 11 cấu trúc chưa hề được thấy trước đây. <BR><BR>Do các nhà nghiên cứu chỉ tìm kiếm ở quy mô nhỏ thuộc dải ngân hà Milky Way, 14 dòng tinh tú phát hiện được <EM>“ngụ ý con số khổng lồ khi thực hiện phép ngoại suy đến phần còn lại của dải ngân hà”</EM>, Kevin Schlaufman – nghiên cứu sinh thuộc đại học California tại Santa Cruz – cho biết. <BR><BR>Có thể <STRONG hasbox="2">có tới 1.000 dòng tinh tú ở vùng 75.000 năm ánh sáng bên trong dải ngân hà Milky Way</STRONG> với nhận định rằng mỗi cấu trúc trong số 14 cấu trúc quan sát được là một dòng tinh tú tách biệt. Có thể có ít dòng tinh tú hơn ở các địa điểm khác nhau. <BR><BR><FONT color=#3366ff hasbox="2">
<TABLE cellSpacing=1 cellPadding=1 width=200 align=center border=0 hasbox="2">
<TBODY hasbox="2">
<TR hasbox="2">
<TD hasbox="2">
<P align=justify hasbox="2"><IMG class="" height=486 alt="" src="http://www.khoahoc.com.vn/photos/Image/2008/08/25/24.8%20halo.jpg" width=500 hasbox="2"></P></TD></TR>
<TR hasbox="2">
<TD hasbox="2">
<P align=justify hasbox="2"><FONT color=#3366ff hasbox="2">Mô hình giả thuyết của một dải ngân hà giống dải ngân hà Milky Way của chúng ta thể hiện hình ảnh các dòng sao từ những thiên hà vệ tinh bị vỡ xung quanh hòa nhập vào thiên hà ở vị trí trung tâm. Cấu trúc phức tạp trên bản đồ sao SDSS-II ủng hộ cho dự đoán về một dải ngân hà Milky Way phức tạp bên ngoài. Vùng trên mô hình có khoảng cách khoảng 1 triệu năm ánh sáng, mặt trời nằm ở trung tâm của dải ngân hà với khoảng cách 25.000 năm ánh sáng đồng thời nằm gần vị trí trung tâm của bức ảnh. <EM hasbox="2">(Ảnh: K. Johnston, J. Bullock) </EM></FONT></P></TD></TR></TBODY></TABLE></FONT>

<P align=justify hasbox="2"><STRONG hasbox="2"><FONT color=#3366ff hasbox="2">Những sợi mỳ ống <BR></FONT></STRONG><BR>Nhà nghiên cứu Kathryn Johnston thuộc đại học Columbia mô tả quầng sáng giống như <EM>“một vắt mỳ ống”</EM>. <BR><BR>Bà cho biết: <EM hasbox="2">“Ở trung tâm của dải ngân hà, các sợi tinh tú tập trung lại với nhau lúc đó bạn có thể quan sát thấy sự kết hợp mềm dẻo của các vì sao. Nhưng khi nhìn xa hơn, bạn có thể nhận ra các sợi riêng lẻ cũng như các đặc điểm hơi na ná giống sợi mỳ có nguồn gốc từ các sao lùn có quỹ đạo kéo dài”. <BR></EM><BR>Theo Johnston, thiên hà lùn di chuyển gần thiên hà Milky Way có bị các đợt lực trọng trường co kéo vào các sợi giống như sợi mỳ spaghetti uốn lượn xung quanh thiên hà khi các vì sao di chuyển trên cùng một quỹ đạo nhưng với vận tốc khác nhau. <BR><BR>Heidi Newberg thuộc Viện bách khoa Rensselaer cùng với nghiên cứu sinh Nathan Cole đang nỗ lực theo dõi một vài trong số các sợi mỳ này khi chúng uốn lượn xung quanh ngân hà. <BR><BR>Cole cho biết: <EM hasbox="2">“Đây là một thử thách lớn để ráp mọi hiện tượng với nhau do các dòng tinh tú từ một thiên hà lùn có thể bao quanh thiên hà Milky Way đồng thời có thể đi qua các dòng tinh tú tá ra từ các thiên hà lùn khác”. <BR></EM><BR>Newberg và Cole đã phát hiện ra ít nhất 2 cấu trúc chồng lên nhau, có lẽ là 3 hoặc hơn nữa, hướng đến chòm sao Xử Nữ nơi hình ảnh SDSS tiết lộ số lượng dư thừa khổng lồ các vì sao bao phủ một diện tích vĩ đại trên bầu trời. Các tính toán vận tốc có thể được sử dụng để tác biệt những hệ thống chồng chéo lên nhau, một vài cấu trúc trong đó xuất phát từ <EM>“cánh tay thủy triều” </EM>thuộc thiên hà lùn Sagittarius. <BR><BR><STRONG><FONT color=#3366ff>Những gì đang tồn tại <BR></FONT></STRONG><BR>Dữ liệu SDSS cũng tiết lộ 14 “người bạn lùn” đang hoạt động của thiên hà Milky Way, trong đó bao gồm 2 thiên hà mới được phát hiện công bố tại hội nghị chuyên đề. Các thiên hà vệ tinh này có quỹ đạo nằm trong quầng sáng chứa các vật chất tối không quan sát được với lực hấp dẫn giúp gắn kết ngân hà Milky Way. <BR><BR>Các thiên hà lùn mới được phát hiện có phần mờ nhạt hơn các ngân hà được phát hiện ra trước khảo sát. Mặc dù SDSS có thể phá hiện các thiên hà lùn cực mờ, nhưng nó chỉ có thể thực hiện được điều đó nếu thiên hà ở gần. Chính vì thế <STRONG>có thể có vài trăm thiên hà lùn ở ngoài quầng sáng của Milky Way hoặc nhiều hơn thế nữa.</STRONG> <BR><BR>Johnston nói: <EM hasbox="2">“SDSS đã cho chúng ta thấy rất nhiều điều về thiên hà Milky Way cũng như hàng xóm của nó. Nhưng chúng ta mới chỉ ở bước đầu của việc lập bản đồ thiên hà một cách toàn diện. Còn rất nhiều điều cần phải khám phá dành cho thế hệ khảo sát tiếp theo, trong đó có hai khảo sát về thiên hà Milky Way được thực hiện ở SDSS-III”. </EM></P>
<P hasbox="2"> </P>
<P hasbox="2"> </P><BR>