VAI TRÒ CỦA MIKHAIL GORBACHEV ĐỐI VỚI
SỰ SỤP ĐỔ CỦA LIÊN XÔ

Khi nói đến sự sụ đổ của Liên Ban Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Xô Viết thì chúng ta nghĩ ngay đến vai trò của người đứng đầu nước Liên Xô và Tổng Bí Thư Đảng Cộng Sản Liên Xô Mikhail Gorbachev. Vậy nhân vật này là ai?
Mikhail Sergeyevich Gorbachev sinh năm 1939, là Tổng bí thư Ban chấp hành trung ương Đảng Cộng sản Liên Xô thời kỳ từ 1985 đến 1991, và cũng là nhà lãnh đạo cuối cùng của Liên Xô. Đây là nhân vật chính trong tiến trình làm sụp đổ Liên Xô và các nước XHCN ở Đông Âu. Gorbachev đã đề ra chương trình cải tổ ở Liên Xô nhưng cuối cùng lại làm tan rã nhà nước Liên bang và làm sụp đổ chế độ XHCN. Chính sách của ông ta đề ra nhằm mục đích làm giảm căng thẳng với Phương Tây, đặc biệt là với Mỹ, góp phần quan trọng vào việc kết thúc Chiến tranh lạnh, cuộc chiến đã chia rẽ thế giới từ cuối những năm 40.
Gorbachev sinh ra trong một gia đình nông dân ở làng Privol’noye, miền Tây Nam nước Nga. Vào năm 1946, Gorbachev được kết nạp vào đoàn thanh niên Komsomol, khi còn là học sinh phổ thông.
Năm 1950, Gorbachev được nhận vào học tại trường Luật ở Moscow. Ông ta trở thành đảng viên chính thức Đảng cộng sản Liên Xô vào năm 1952. Năm 1951, Gorbachev gặp Raisa Titarenko, một nữ sinh triết học đến từ Siberia; hôn nhân được tổ chức vào năm 1953. Sau khi tốt nghiệp đại học, cả hai chuyển về Stavropol, thành phố của quê hương Gorbachev. Cô con gái Irina được sinh sau đó ít năm.
Gorbachev bắt đầu sự nghiệp chính trị của mình ở Đoàn than niên Komsomol – môi trường đào tạo quan chức truyền thống của Liên Xô cũ. Vào năm 1956, Gorbachev trở thành bí thư thứ nhất Đoàn thanh niên Komsomol thành phố Stavropol. Năm 1958, ông ta sang làm ở phòng tuyên truyền của đoàn thanh niên Komsomol khu vực lãnh thổ Stavropol.
Trưởng thành trong môi trường chính trị. Gorbachev thăng tiến nhanh chóng, trở thành bí thư thứ nhất uỷ ban khu vực của đoàn thanh niên Komsomol vào năm 1961. Sau đó, vào năm 1962, ông ta được điều sang làm việc ở khu uỷ đảng cộng sản Liên Xô khu vực Stavropol, chuyên trách về nông nghiệp, và rất được lòng bí thư khu uỷ là Fyodor Kulakov. Vào năm 1966, Gorbachev được đề bạt làm bí thư thành uỷ thành phố Stavropol và sau đó trở thành bí thư thứ hai khu uỷ, khu vực lãnh thổ Stavropol vào năm 1968.
Vào tháng 4/1971, sau khi được Kulakov giới thiệu với Tổng bí thư đảng cộng sản Liên Xô Brezhnev, Gorbache trở thành bí thư thứ nhất khu uỷ đảng khu vực lãnh thổ Stavropol, và là bí thư khu uỷ trẻ tuổi nhất của Liên Xô. Một năm sau, ông ta được bầu vào ban chấp hành trung ương Đảng cộng sản Liên Xô. Với tư cách là bí thư khu uỷ, Gorbachev đã đưa ra các biện pháp khuyến khích các nông trang viên và cán bộ nông trang nhằm tăng năng suất lao động. Đồng thời, ông ta cũng cho phép các nông trang tập thể có quyền tự chủ hơn trong sản xuất.
Có hai yếu tố làm cho Gorbachev có thể thăng tiến nhanh trong sự nghiệp chính trị của mình đó là sự năng động trong công việc và các mối quan hệ cá nhân. Ngoài Kulakov, ông ta còn chiếm được cảm tình của Suslov, bí thư Đảng phụ trách về tư tưởng và Andropov, Chủ nhiệm uỷ ban an ninh quốc gia. Suslov là bí thư khu uỷ vùng Stavropol những năm 40. Andropov cũng là người vùng này và thường đi nghỉ ở đây. Tháng 11/1978, chỉ một thời gian ngắn sau khi Kulakov mất, Gorbachev được điều đến Moscow thay thế Kulakov làm bí thư ban chấp hành trung ương đảng phụ tránh nông nghiệp. Ông ta được bầu làm uỷ viên dự khuyết bộ chính trị vào năm 1979. Tháng 11/1980, trở thành uỷ viên chính thức bộ chính trị và cũng là uỷ viên bộ chính trị trẻ tuổi nhất.
Gorbachev đã leo lên được vị trí lãnh đạo cao nhất của Liên Xô trong một bầu không khí chính trị đang có nhiều bức xúc và lo lắng của giới lãnh đạo Đảng. Nhiều người cảm thấy nền kinh tế Liên Xô và các vấn đề khác đã trở nên rất trầm trọng. Sau khi Brezhnev mất vào năm 1982, Andropov được bầu làm Tổng bí thư và sau đó là Chernenko. Andropov, người được coi là năng động hơn Chernenko đã đưa Gorbachev lên vị trí lãnh đạo thứ hai và Gorbachev đã có vai trò ngày càng tăng trong đảng. Mặt dù coi Gorbachev là người kế cận mình, Andropov đã không thể loại Chernenko ra khỏi danh sách người thay thế mình. Sau khi Andropov mất vào năm 1984, Chernenko trở thành Tổng bí thư đảng, nhưng chỉ chỉ chấp chính được một thời gian rất ngắn thì Chernenko mất. Sau khi Chernenko mất, Gorbachev nhanh chóng giành được sự ủng hộ của bộ chính trị và ban chấp hành trung ương đảng, trở thành Tổng bí thư Đảng cộng sản Liên Xô vào tháng 11/3/1985.
Sau khi lên làm Tổng Bí Thư Đảng Cộng Sản Liên Xô, Gorbachev đã tiến hành cải tổ nhưng càng cải tổ thì càng mắc phải những sai lầm mang tính hệ thống dẫn đến sự sụp đổ hoàn toàn của Liên Ban Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Xô Viết. Vậy công cuộc cải tổ của ông như thế nào? Chúng ta thử đi tìm nguyên nhân cuộc khủng hoảng này qua những chính sách của Gorbachov

1. Sai lầm trong cải cách về chính trị:

- Mắc phải sai lầm có tính nguyên tắc, vi phạm nghiêm trọng những nguyên lý cơ bản của Chủ nghĩa Mác – Lê-nin: Đường lối hữu khuynh, cơ hội và xét lại, thể hiện trước hết ở những người lãnh đạo cao nhất. Mặc khác tuyên bố tuân thủ Chủ Nghĩa Mác – Lê-nin, tuy nhiên nó chỉ là nói suông, có nói nhưng không làm. Trong tác phẩm “Cải tổ và tư duy mới đối với nước ta và thế giới” Gorbachev đã viết về con đường xây dựng Chủ Nghĩa Cộng Sản ở Liên Xô từ năm 1986 đến các năm tiếp theo như sau: ““cải tổ để có nhiều dân chủ hơn, nhiều CNXH hơn”, “chúng ta sẽ đi tới CNXH tốt đẹp hơn chứ không đi ra ngoài nó”, “chúng ta tìm trong khuôn khổ của CNXH chứ không phải ở ngoài giới hạn của nó những câu trả lời cho các vấn đề do cuộc sống đặt ra”... (Gorbachev – Nhiều Chủ Nghĩa Xã Hội hơn, nhiều dân chủ hơn, trang 45 – 49, SĐD). Tuy nhiên trên thực tế đã làm được bao nhiêu? Xin thưa đó chỉ là tuyên bố, còn trên thực tế đây chính là giai đoạn tuột dốc của hệ thống XHCN ở Liên Xô. Chỉ là những tuyên bố suông ngụy trang cho ý đồ phản bội. Những người lãnh đạo cải tổ lùi dần từng bước, từng bước, thậm chí ngày càng công khai tuyên bố từ bỏ những mục tiêu XHCN mà họ từng hứa hẹn, từ bỏ chủ nghĩa Mác - Lênin, từ bỏ vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản.
Và lợi dụng tình hình đó, các nước Đế quốc đã nhảy vào cũng như cài các phần tử chống đối vào các cơ quan cao nhất của Đảng.
Bên cạnh đó, một sai lầm nghiêm trọng khác của Gorbachev trong cải cách chính trị đó là đi ngược lại bài học về Chủ Nghĩa Cộng Sản đó là “Đảng cầm quyền là Đảng Cộng sản”, nhưng ông ta đã thực hiện chính sách đa nguyên đa đảng và tiến hành bầu cử tự do, vai trò của Đảng Cộng sản đã bị gạt sang một bên.
Kusov, Phó Chủ tịch Trung ương Đảng CS Nga ngày 28-2-1991 nói: "Sửa đổi Hiến pháp chỉ vẻn vẹn một năm, đã có khoảng 20 chính đảng cấp Liên bang, có hơn 500 chính đảng cấp nước cộng hòa. Hầu hết trong đó trở thành lực lượng chính trị cuối cùng thúc đẩy Đảng CS Liên Xô bị hạ bệ và giải tán".
Dưới sự cổ vũ của phương châm dân chủ hóa tính công khai và thể chế đa đảng của Gorbachev, tinh thần dân tộc chủ nghĩa ở các nước cộng hòa thuộc Liên Xô đã không ngừng dâng cao, khuynh hướng ly khai dân tộc hẹp hòi ngày càng trở nên trầm trọng. Tổ chức Đảng của các nước cộng hòa tham gia Liên bang cũng ngày càng xa rời trung ương.
Nói tóm lại đó chính là như một số đảng cộng sản các nước trên thế giới đã nhận định nguyên nhân của sự sụp đổ này là: “Sự lệch lạc về hệ tư tưởng của những người lãnh đạo đảng và sự thiếu hiểu biết về hệ tư tưởng XHCN của nhân dân; sự thiếu dân chủ trong xã hội và trong đảng; tình trạng quan liêu trong đảng, tham nhũng và sự xa lánh nhân dân của lãnh đạo đảng; một số sai lầm trong chính sách kinh tế của đảng cộng sản cầm quyền; và sự phá hoại tinh vi của chủ nghĩa đế quốc…”
Ngày 25.12.1991 là ngày cuối cùng Gorbachev làm Tổng thống Liên Xô, cũng là ngày tồn tại cuối cùng của Liên Xô. 10 giờ sáng, Gorbachev đến Phủ Tổng thống ở Điện Kremli chuẩn bị đơn từ chức mà ông ta sẽ đọc vào tối hôm đó. 19 giờ, Gorbachev qua máy ghi hình của Đài Truyền hình Trung ương Liên Xô và Đài Truyền hình CNN (Mỹ) đọc thư gửi nhân dân Liên Xô và toàn thế giới, tuyên bố từ chức, ngừng mọi hoạt động của mình với chức vụ Tổng thống Liên Xô. 19 giờ 32 phút, quốc kỳ Liên Xô hình búa liềm đã in đậm trong lòng nhiều thế hệ người Liên Xô và nhân dân thế giới trên nóc điện Kremlin ủ rũ hạ xuống trong gió lạnh. 19 giờ 45 phút, lá cờ ba màu của Liên bang Nga thay thế.
Một đảng khi có 20 nghìn đảng viên đã lãnh đạo Cách mạng tháng Hai lật đổ ách thống trị chuyên chế Sa hoàng; khi có 35 vạn đảng viên đã giành được thắng lợi của Cách mạng XHCN tháng Mười và nắm chính quyền toàn quốc; khi có hơn 5.540.000 đảng viên lãnh đạo nhân dân chiến thắng phát-xít Đức hung bạo, lập chiến công bất hủ, chấm dứt Chiến tranh Thế giới thứ hai, vậy mà khi có gần 20 triệu đảng viên thì lại mất địa vị cầm quyền, mất Đảng, mất nước.

2. Cải cách về chính trị nhưng chưa đụng chạm gì đến kinh tế:

Trong cuộc cải cách này Gorbachev đã đưa ra vấn đề cải tổ, nhưng chỉ cải tổ về chính trị, nhưng về kinh tế thì hầu như không đụng chạm gì đến nó. Hậu quả tai hại của nó đó chính là nền kinh tế Liên Xô đã bị sụp đổ trước khi nền chính trị Liên Xô tan rã. Tôi xin đưa ra một dẫn chứng về những yếu kém của nền kinh tế nước này trong cuộc cải tổ:
Từ năm 1991 đến cuối thế kỷ 20, tổng giá trị sản xuất trong nước của Nga giảm xuống 52% so năm 1990 (trong khi đó, vào thời kỳ chiến tranh từ năm 1941 đến năm 1945 chỉ giảm 22%). Sản xuất công nghiệp cùng thời kỳ giảm 64,5%. Sản xuất nông nghiệp giảm 60,4%. Đồng rúp mất giá. Vật giá tăng cao hơn 5.000 lần.
Bên cạnh đó nền kinh tế bị suy sụp nghiêm trọng, ví dụ: Năm 1990, Liên Xô được mùa lớn về sản lượng lúa mì trên đồng ruộng: Khoảng 300 triệu tấn, đủ cung cấp cho mỗi người dân mỗi ngày 3kg bánh mì. Nhưng do 1/3 số máy gặt đập nằm im vì thiếu phụ tùng thay thế và thiếu dầu xăng chạy máy, các đồng lúa mì để ngoài trời đều bị thối rữa vì thiếu xe vận tải nên ¼ lương thực bị “biến mất”. Nhà nước Liên Xô phải nhập lương thực lên tới 20 tỷ USD. Chưa bao giờ các cửa hàng quốc doanh lại trống rỗng như vậy... các loại tem phiếu cung cấp lại xuất hiện.