- Chiến tranh thế giới thứ hai bùng nổ (9/1939), nước Pháp bị phát xít Đức chiếm đóng (6/1940)..., với tầm nhìn sâu rộng và sự nhạy bén thời cuộc, Nguyễn Ái Quốc nhận định thời cơ cho cách mạng Việt Nam đang đến gần... Ngày 28/01/1941, Người về nước trực tiếp lãnh đạo cách mạng Việt Nam.
- - Tại Hội nghị lần thứ 8 BCHTƯ Đảng (5/1941) do Nguyễn Ái Quốc triệu tập và chủ trì, Người đã cùng với Trung ương Đảng hoàn chỉnh việc chuyển hướng chỉ đạo chiến lược được đề ra từ Hội nghị Trung ương tháng 11/1939, nhằm giải quyết mục tiêu số 1 của cách mạng là độc lập dân tộc và đề ra nhiều chủ trương sáng tạo thực hiện mục tiêu ấy...
Nghị quyết của Hội nghị lần thứ 8 BCHTƯ Đảng có ý nghĩa quyết định thắng lợi của Cách mạng tháng Tám sau này.
- Người đã trực tiếp lãnh đạo phong trào cách mạng ở Cao- Bắc– Lạng, xây dựng vùng này thành căn cứ địa cách mạng cho cả nước và làm cơ sở liên lạc với phong trào cách mạng thế giới...
- Ngày 19/05/1941, Người thành lập Mặt trận Việt Nam độc lập đồng minh(gọi tắt là Việt Minh), nhằm tập hợp hết thảy các lực lượng yêu nước đấu tranh giành độc lập dân tộc. Mặt trận Việt Minh có vai trò hết sức to lớn trong việc chuẩn bị cũng như trong tiến hành khởi nghĩa...
- Đi đôi với việc xây dựng lực lượng chính trị, Người chú trọng xây dựng lực lượng quân sự(tổ chức các lớp huấn luyện chính trị, quân sự, biên soạn tài liệu về chiến thuật du kích, chỉ thị tổ chức “Nam tiến”..., thành lập Đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân (22/12/1944)...). Người là cha đẻ của lực lượng vũ trang cách mạng Việt Nam. Lực lượng vũ trang phối hợp với lực lượng chính trị thúc đẩy cách mạng phát triển...
- Sau ngày Nhật đảo chính, hất cẳng Pháp, độc chiếm Đông Dương(sự kiện mà Hồ Chí Minh và Trung ương Đảng đã dự kiến từ trước), Người cùng Trung ương Đảng phát động cao trào “Kháng Nhật cứu nước” làm tiền đề cho cuộc Tổng khởi nghĩa...
- Người còn chỉ thị thành lập Khu giải phóng Việt Bắc (6/1945), đề ra 10 chính sách xây dung Khu giải phóng thành căn cứ địa cách mạng cho cả nước. Người trực tiếp lãnh đạo Khu giải phóng, mầm mống của nước Việt Nam mới đang hình thành...
- Nhận được tin Nhật Bản sắp đầu hàng, Người cùng Trung ương Đảng và Tổng bộ Việt Minh thành lập “Uỷ ban khởi nghĩa toàn quốc”, ra “Quân lệnh số 1”...phát lệnh Tổng khởi nghĩa, giành chính quyền trong cả nước trước khi quân Đồng minh kéo vào Đông Dương...
+ Tại Hội nghị toàn quốc của Đảng (14-15/08/1945, tại Tân Trào- Tuyên Quang), Người cùng Trung ương Đảng vạch ra những phương châm, nguyên tắc tiến hành khởi nghĩa và quyết định những vấn đề quan trọng về chính sách đối nội, đối ngoại sau khi giành được chính quyền...
+ Người chủ toạ Đại hội quốc dân (16-17/08/1945, tại Tân Trào- Tuyên Quang), tranh thủ được sự nhất trí hoàn toàn của Đại hội đối với chủ trương Tổng khởi nghĩa của Đảng và Mặt trận Việt Minh. Người đảm nhận trọng trách lãnh đạo Uỷ ban Dân tộc giải phóng Việt Nam mà Đại hội quốc dân đã uỷ thác...

+ Người gửi thư kêu gọi đồng bào cả nước đứng lên Tổng khởi nghĩa giành chính quyền. Người cùng Trung ương Đảng lãnh đạo cuộc Tổng khởi nghĩa thắng lợi nhanh chóng và ít đổ máu ...

- Ngày 02/09/1945, tại Quảng trường Ba Đình (Hà Nội), thay mặt Chính phủ lâm thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn Độc lập do Người thảo ra, trịnh trọng tuyên bố với toàn thể quốc dân và thế giới: Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà thành lập, đánh dấu thắng lợi hoàn toàn của Cách mạng tháng Tám 1945.