Chuyên đề : Những nhân vật cải cách trong lịch sử Việt Nam
Tue Jun 17, 2008 11:19 pm
SV ngành Quản lý Nhà nước - Học viện Hành chính Quốc gia
CỐ VẤN CHUYÊN MÔN
ChauTienLoc
Họ & tên : CHÂU TIẾN LỘC
Vai trò trong CLB Sử học Trẻ : Sáng lập viên, Cựu Chủ nhiệm CLB Sử học Trẻ (từ tháng 06/2008 đến 01/2011)
Huy chương Cống hiến :
Huy chương thành tích :
Ngày tham gia : 17/06/2008
Tổng số bài gửi : 823
Đến từ : TP. Hồ Chí Minh
Sở trường/ Sở thích : SV ngành Quản lý Nhà nước - Học viện Hành chính Quốc gia
Điểm thành tích : 1969
Được cám ơn : 665
Tiêu đề: Chuyên đề : Những nhân vật cải cách trong lịch sử Việt Nam
Chuyên đề : NHỮNG NHÂN VẬT CẢI CÁCH TRONG LỊCH SỬ VIỆT NAM
GIÁO SƯ SỬ HỌC VĂN TẠO
Lời ngỏ : Cải cách, đổi mới để phát triển đất nước là xu thế tất yếu trong lịch sử. Trong lịch sử Việt Nam cũng đã có nhiều cuộc cải cách, đổi mới cả về kinh tế- xã hội, hành chính, chế độ...Diễn đàn Sử học xin giới thiệu những nhân vật (và những trào lưu) nổi bật trong lịch sử Việt Nam của GS. sử học Văn Tạo, hầu giúp độc giả ôn lại trang sử cũ, vừa gửi một thông điệp cho những ai quan tâm đến tình hình cải cách, đổi mới hiện nay.
HỌ KHÚC
- Thời điểm lịch sử thực hiện cải cách là : sau hơn một thiên niên kỷ đấu tranh chống ngoại xâm, đến những năm cuối thế kỷ IX đầu thế kỷ X, lực lượng ta cả về chính trị, quân sự, kinh tế, văn hóa... đã mạnh hơn xưa. Bọn thống trị ngoại xâm đã suy yếu do cuộc khủng hoảng Hậu Đường và sự phản kháng mạnh mẽ của dân tộc ta.
- Nhân cơ hội đó, Khúc Thừa Dụ đứng lên nắm quyền tự chủ dân tộc.Họ Khúc nắm được khâu trọng yếu là cải cách cơ cấu hành chính. Trước đó cơ cấu hành chính do bọn xâm lược dựng lên là theo phương thức "nắm từ trên xuống”, từ tiết độ sứ đến quân lệnh... mục đích là để đàn áp, bóc lột.
- Nay họ Khúc thay bằng cơ cấu hành chính "nắm từ dưới lên", nắm từ cơ sở là cấp xã và trên thì thay chế độ “quận, huyện, hương" của nhà Đường bằng cơ chế mới.Giao Châu trước chia thành quận, huyện. Dưới huyện là hương và xã. Hương có đại hương (160-540 hộ), tiểu hương (70-150 hộ). Xã có đại xã (40-60 hộ), tiểu xã (10-30 hộ). Nhưng bọn thống trị chưa bao giờ với tay được đến xã và không đặt được chức xã quan. Họ Khúc đã đặt ra các chức "chánh lệnh trưởng” và “tá lệnh trưởng” - tức các xã quan trông coi các xã... Trên xã là "hương" thì Khúc Hạo đã đổi "hương" thành "giáp", mỗi giáp có khoảng gần 10 xã. Lại “định ra hộ tịch”, "lập sổ khai hộ khẩu, kê rõ họ tên, quê quán" nhằm nắm vững dân số và thông hiểu dân tình, điều mà đô hộ nhà Đường không thể nào làm được (biện pháp này cho đến nay chúng ta vẫn còn thực hiện).
- Cùng với trọng tâm cải cách hành chính, đã tiến hành cả cải cách kinh tế, văn hóa, xã hội. Về kinh tế, thực hiện chính sách "Bình quân thuế ruộng, tha bỏ lực dịch”. Nếu trước kia bọn đô hộ bóc lột siêu kinh tế, mặc sức vơ vét của dân, nhiều tầng thu và thu nhiều loại thuế, thì nay họ Khúc căn cứ vào cách phân phối ruộng đất theo chế độ công xã (tức toàn bộ ruộng đất đều là công hữu, được phân chia cho các hộ canh tác), đánh thuế một cách bình quân theo ruộng đất mà các hộ được phân chia. Bỏ hẳn thuế đinh. Người thu thuế không phải là xã quan tức chánh lệnh trưởng hay tá lệnh trưởng mà là phó tri giáp, theo mô hình cống nạp liên danh của phương thức sản xuất châu Á, khắc phục được sự phiền hà sách nhiễu của các xã quan cũng như nạn thu thuế nhiều tầng nhiều loại trước đó, tránh cả được nạn thất thu cho ngân sách Giao Châu. Còn lực dịch trước là một thứ khổ sai, bắt dân đi mò trai lấy ngọc, săn voi lấy ngà... nay họ Khúc thực hiện "tha bỏ lực dịch". Đó là một sự “cởi trói cho dân”, có tác dụng to lớn đến việc thu phục nhân tâm, ổn định xã hội.Chính Lệnh về văn hóa xã hội được ghi vắn tắt là "khoan, giản, an, lạc”. Khoan là khoan sức cho dân. Giản là quản lý giản dị, gần dân sao cho dân dễ hiểu, dễ thấm, dễ thực hành... An là đem lại bình yên cho cuộcsống. Chính quyền nắm sát dân đến tận xã, quản lý hộ khẩu, hộ tịch, giúp ích cho việc giữ vững trật tự trị an... Lạc là hệ quả cuối cùng của các biện pháp trên, nhờ thực hiện cải cách mà "Nhân dân đều được yên vui” bớt được hờn, giận, oán, sầu...Thành công và hiệu quả lâu dài của cải cách là đem lại sự vững vàng và ổn định cho đất nước.
- Đối nội là củng cố và phát huy được quyền độc lập tự chủ. Đối ngoại chống lại được mọi kẻ thù, giữ được chính quyền trong mấy chục năm, tạo tiền đề thuận lợi cho các bước phát triển của đất nước. Nếu sau các cuộc nổi dậy của Hai Bà Trưng, Lý Bôn, Triệu Quang Phục... trước đây, dân tộc ta chỉ giữ được chính quyền trong một thời gian ngắn rồi lại bị bọn xâm lược quay lại thống trị, thì nay cuộc giành chính quyền và cải cách của họ Khúc đã mở đầu cho một quá trình liên tục đấu tranh giành cho kỳ được độc Lập dân tộc.
Tue Jun 17, 2008 11:19 pm
SV ngành Quản lý Nhà nước - Học viện Hành chính Quốc gia
CỐ VẤN CHUYÊN MÔN
ChauTienLoc
Họ & tên : CHÂU TIẾN LỘC
Vai trò trong CLB Sử học Trẻ : Sáng lập viên, Cựu Chủ nhiệm CLB Sử học Trẻ (từ tháng 06/2008 đến 01/2011)
Huy chương Cống hiến :
Huy chương thành tích :
Ngày tham gia : 17/06/2008
Tổng số bài gửi : 823
Đến từ : TP. Hồ Chí Minh
Sở trường/ Sở thích : SV ngành Quản lý Nhà nước - Học viện Hành chính Quốc gia
Điểm thành tích : 1969
Được cám ơn : 665
Tiêu đề: Trang 2
LÝ THÁI TỔ (LÝ CÔNG UẨN)
Sự nghiệp đổi mới của Lý Công Uẩn là sự mở đầu và có hiệu quả lâu dài nhất trong lịch sử dân tộc: Từ “Đổi mới triều đại đến đổi mới đế đô, đổi mới xã hội", trong đó đổi mới đế đô là cơ bản (mà tới đây chúng ta sẽ kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long). Nhìn lại có thể coi đó là: “Nắm khâu chủ yếu để tiến hành đổi mới mà trước hết là đổi mới tư duy (biểu hiện ở "Chiếu dời đô”).
Đổi mới triều đại
Đầu thế kỷ XI, triều Tiền Lê lâm vào khủng hoảng sâu sắc, từ khủng hoảng xã hội dẫn đến khủng hoảng cung đình. Năm 1005, Lê Long Việt được Lê Đại Hành truyền ngôi cho, lên ngôi được 3 ngày đã bị em (con thứ cùng mẹ) là kẻ tham ô, tàn bạo Lê Long Đĩnh giết. Các em là Long Ngận và Long Kính chiếm giữ Phù Lan (sau là xã Phù Vệ huyện Đường Hào) vẫn chống lại triều đình. Long Đĩnh cho vây thành, lương cạn, Long Ngận bắt Long Kính đem nộp. Long Kính bị chém, Long Ngận được tha tội. Long Đĩnh lại cho quân đi đánh Ngự - Man Vương Long Đinh đang chiếm giữ Phong Châu. Long Đinh đầu hàng. Long Đĩnh (Lê Ngọa Triều) chiếm được quyền hành thi hành những chính sách tàn bạo: Lê Văn Hưu đã ghi “Ngọa Triều giết anh, tự lập làm vua, bạo ngược với dân chúng để thỏa lòng hung ác...”. Ngô Sĩ Liên viết: “Vua làm việc càn dở, vua cướp ngôi thích dâm đãng...”. (Đại Việt sử ký toàn thư, quyển 1). Khủng hoảng xã hội, khủng hoảng cung đình đòi hỏi phải giải quyết. Lịch sử tất yếu phải dẫn đến “đổi mới triều đại": Nhà Lý thay Tiền Lê.
Từ đổi mới đế đô đến đổi mới xã hội
Năm 1010, Lý Công Uẩn lên ngôi. Đó cũng là thời điểm lịch sử mà sự nghiệp “đổi mới đế đô" đã đến độ chín muồi. Đổi mới đế đô là một sự kiện lịch sử trọng đại, có quan hệ đến tiền đồ, vận mệnh của quốc gia. “Chiếu dời đô” của Lý Thái Tổ đã nêu rõ: “Ngày xưa nhà Thương đến đời Bàn Canh 5 lần dời đô, nhà Chu đến đời Thành Vương 3 lần dời đô, há phải các vua đời Tam Đại ấy theo ý riêng tự dời đô xằng bậy đâu. Làm thế nào cốt để mưu nghiệp lớn, chọn chỗ ở giữa, làm kế cho con cháu muôn vạn đời, trên kính mệnh trời, dưới theo ý dân, nếu có chỗ tiện thì dời đổi, cho nên vận nước lâu dài, phong tục giàu thịnh".
Dời đô “cốt để mưu nghiệp lớn..., cho vận nước lâu dài, phong tục giàu thịnh". Rõ ràng việc dời đô ra Thăng Long có ý nghĩa kinh tế sâu sắc. Và thực tế là, Thăng Long với thế “Rồng cuộn, hổ ngồi bốn phương tụ hội" như Chiếu dời đô nói, đã góp phần đưa kinh tế Việt Nam, sau hơn 100 năm độc lập tự chủ (từ Khúc đến Tiền Lê, 907-1009) tiến lên đáng kể. Giao thông vận tải đã có dấu hiệu mở mang. Để thông thương giữa miền Bắc và miền Trung các đoạn sông đào (được gọi chung là “Kênh nhà Lê”) cứ tiếp nối nhau hoàn thành. Trước đã đào đến núi Đồng Cổ; năm 983 lại đào từ Đồng Cổ đến sông Bà Hòa (Thanh Hóa), đến năm 1003 lại vét kênh Đa Cái thông tới Hoan Châu (Nghệ An). Năm 1009, đào sông từ cửa ải Chi Long qua núi Đinh Sơn đến sông Vũ Lũng (Thanh Hóa). Có thể nói, một thị trường dân tộc thống nhất tiền tư bản chủ nghĩa xuất hiện đòi hỏi phải có một đô thị trung tâm là đế đô. Nơi đó không đâu hơn là Thăng Long.
“Chiếu dời đô" đã từ đổi mới tư duy kinh tế dẫn đến “đổi mới đế đô" - một tất yếu lịch sử phải diễn ra, tạo tiền đề thuận lợi cho đổi mới chính trị, kinh tế, văn hóa xã hội, đánh dấu một bước phát triển mới của xã hội Đại Việt, củng cố vương nghiệp nhà Lý, giữ gìn cho được độc lập dân tộc, thống nhất đất nước. Những thành công trong dựng nghiệp của triều Lý là nguyên nhân dẫn đến thắng lợi kháng chiến chống Tống của Lý Thường Kiệt với sự ra đời của bài thơ nổi tiếng “Nam quốc sơn hà” - một bài thơ được các sử gia coi như “Bản tuyên ngôn độc lập đầu tiên" của Đại Việt. Đó cũng là một trong những nguyên nhân để triều Lý tồn tại hơn 200 năm (1010-1225) một triều đại tồn tại lâu dài nhất trong lịch sử dân tộc. Tất cả không tách rời khỏi kết quả của sự nghiệp “đổi mới” ban đầu kể trên của Lý Công Uẩn, trong đó nổi bật nhất là “đổi mới đế đô”.
Tue Jun 17, 2008 11:20 pm
SV ngành Quản lý Nhà nước - Học viện Hành chính Quốc gia
CỐ VẤN CHUYÊN MÔN
ChauTienLoc
Họ & tên : CHÂU TIẾN LỘC
Vai trò trong CLB Sử học Trẻ : Sáng lập viên, Cựu Chủ nhiệm CLB Sử học Trẻ (từ tháng 06/2008 đến 01/2011)
Huy chương Cống hiến :
Huy chương thành tích :
Ngày tham gia : 17/06/2008
Tổng số bài gửi : 823
Đến từ : TP. Hồ Chí Minh
Sở trường/ Sở thích : SV ngành Quản lý Nhà nước - Học viện Hành chính Quốc gia
Điểm thành tích : 1969
Được cám ơn : 665
Tiêu đề: Trang 3
TRẦN THỦ ĐỘ
- Vào đầu thế kỷ XIII, vương triều Lý đã suy thoái đến cực điểm. Khủng hoảng diễn ra triền miên, khủng hoảng cung đình đi đôi với khủng hoảng toàn diện của xã hội. Như nhà sử học Ngô Sĩ Liên đã khái quát: "Vua chơi bời vô độ, hình chính không rõ ràng, giặc cướp nổi như ong, đói kém liên miên, nhà Lý suy từ đấy”. Nhân cơ hội ấy ngoại xâm đến quấy rối biên cương. Đây chính là thời điểm mà lịch sử cần có người tài trí ra giúp nước và Trần Thủ Độ đã xuất hiện với quy luật : “Thời thế tạo anh hùng và anh hùng lại tác động tích cực tới thời thế”.
- Sự nghiệp lớn lao của ông là thực hiện "đổi mới vương triều”, Trần Thủ Độ đã "đạo diễn" cho việc đổi mới vương triều từ Lý sang Trần bằng cuộc đảo chính cung đình, gọn nhẹ, táo bạo, không đổ máu và thành công. Trần Thủ Độ nhận ra rằng quan trọng nhất là đổi mới kinh tế xã hội : Trước hết là chuyển dần công hữu ruộng đất thành tư hữu như sử ghi: "Năm Quý Sửu (1253), tháng 6, bán ruộng công, mỗi diện là 5 quan tiền (bấy giờ gọi mẫu là diện) cho phép nhân dân mua làm ruộng tư. Lúc đó muốn giải thể nhanh chế độ công xã nguyên thủy, chuyển sang công xã nông thôn có tư hữu, đẩy mạnh sản xuất, phát triển kinh tế hàng hóa tiền tệ mà không có lệnh nhà nước ban hành cho phép tư hữu hóa ruộng đất thì không thực hiện được. Ngoài quyết định cơ bản ấy còn có hàng loạt biện pháp kinh tế khác như :Phát triển nông nghiệp : Đắp đê ngăn lũ, ngăn mặn, khai kênh tưới, tiêu. Không chỉ coi trọng việc tăng sản xuất lúa gạo, mà còn chú ý cả tới trồng cây ăn quả, cây phòng hộ;
- Đẩy mạnh Phát triển công, thương; - Định ra các phường buôn bán, sản xuất ở thủ đô Thăng Long... (quy hoạch 61 phường ở kinh thành Thăng Long để tiện quản lý công, thương...). "Khoan sức cho dân”, nhà nước không đánh thuế thân mà chỉ đánh thuế đinh theo sở hữu ruộng đất...
- Đổi mới kinh tế có tác động tích cực tới đổi mới văn hóa. Tuy Phật giáo vẫn là quốc giáo nhưng Khổng giáo ngày càng có tác dụng tích cực đối với một xã hội mà pháp trị đang từng bước nâng cao. Về học hành, khoa cử, vua xuống chiếu mời nho sĩ trong nước đến Quốc học viện giảng tứ thư, lục kinh. Thi cử được đổi mới, tăng thêm các học vị trong khoa bảng. Trước đây chưa chọn tam khôi thì nay đặt ra lệ chọn tam khôi là trạng nguyên, bảng nhãn, thám hoa. Cùng năm 1239, mùa thu, đã công bố thể lệ tổ chức thi các khoa thông tam giáo. Thừa nhận tam giáo (Nho, Phật, Lão) "đồng nguyên”. Đó là một tiến bộ về tư tưởng tôn giáo sovới thế giới đương thời. Bởi vì ở thế kỷ XIII, kỳ thị tôn giáo, chiếntranh tôn giáo trên thế giới vẫn nặng nề, nhưng ở Việt Nam thì “tam giáo” đó vẫn song song tồn tại và phát triển. Nhà nước lại cho mở các khoa thi thông tam giáo để khích lệ sự đoàn kết, thống nhất. Tư tưởng pháp trị biểu hiện về mặt văn hóa, khoa học là cho soạn thảo luật pháp thành văn: Năm Canh Dần (1230), mùa xuân, tháng 3, khảo xét các luật lệ của triều trước soạn thành Quốc triều thống chế và sửa đổi hình luật, lễ nghi gồm 20 quyển kiến trúc, trang trí nội thất cung đình cùng nhu cầu về triều y, phẩm phục, trang sức dân gian cũng khiến sản xuất thủ công, mỹ nghệ phát triển với Thăng Long 61 phố phường... Múa hát trong cung đình và vui chơi hát xướng trong dân gian phát triển, biểu hiện những cuộc vui chung sau những yến tiệc của anh em tông tộc Trần triều cũng như vua quan trong cung đình. Nhân dân thì vui với thơ, ca, đấu vật, múa rối... Nhờ vậy mà sử chép: "Bấy giờ, quốc gia vô sự, nhân dân yên vui".
- Nhìn chung lại: Kinh tế, văn hóa, xã hội phát triển, nhân dân được yên vui - tất cả đã biểu hiện bước tiến bộ của xã hội đầu Trần do "đổi mới" mang lại mà Trần Thủ Độ là người có công đầu. Đó là nguyên nhân chính khiến khi giặc Nguyên Mông đến xâm phạm bờ cõi (lần thứ nhất năm 1257), Trần Thủ Độ đã có thể tin tưởng và quyết tâm chống xâm lăng, biểu lộ ra ở câu trả lời nhà vua một cách vô cùng đanh thép : “Đầu thần chưa rơi xuống đất, xin bệ hạ đừng lo”.
Tue Jun 17, 2008 11:20 pm
SV ngành Quản lý Nhà nước - Học viện Hành chính Quốc gia
CỐ VẤN CHUYÊN MÔN
ChauTienLoc
Họ & tên : CHÂU TIẾN LỘC
Vai trò trong CLB Sử học Trẻ : Sáng lập viên, Cựu Chủ nhiệm CLB Sử học Trẻ (từ tháng 06/2008 đến 01/2011)
Huy chương Cống hiến :
Huy chương thành tích :
Ngày tham gia : 17/06/2008
Tổng số bài gửi : 823
Đến từ : TP. Hồ Chí Minh
Sở trường/ Sở thích : SV ngành Quản lý Nhà nước - Học viện Hành chính Quốc gia
Điểm thành tích : 1969
Được cám ơn : 665
Tiêu đề: Trang 4
HỒ QUÝ LY
- Cuộc cải cách của Hồ Quý Ly diễn ra vào cuối thế kỷ XIV đầu thế kỷ XV (1395-1407) nhằm giải quyết khủng hoảng toàn diện của xã hội cuối Trần, từ khủng hoảng kinh tế xã hội, khủng hoảng hệ tư tưởng dẫn đến khủng hoảng thiết chế xã hội và cao nhất là khủng hoảng cung đình.
- Bắt đầu là đổi mới triều đại, giải quyết khủng hoảng cung đình. Năm 1393, thấy họ Trần bất lực, Nghệ Tông đã nói với Quý Ly: "Bình Chương (tức Quý Ly) là họ thân thích nhà vua, mọi việc nước nhà đều trao cho khanh cả. Nay thế nước suy yếu, trẫm thì già nua Sau khi trẫm chết, quan gia nếu giúp được thì giúp, nếu hèn kém ngu muội thì khanh cứ tự nhận lấy ngôi vua". Thực tế đó đã như một di chúc truyền ngôi. Vì vậy cuộc lên ngôi của Hồ Quý Ly năm 1400 như một sự chín muồi trong yêu cầu giải quyết khủng hoảng cung đình : Hồ lên thay Trần.
- Tiếp theo là cải cách thiết chế chính trị xã hội và hệ tư tưởng phong kiến với các biện pháp cụ thể:
- Phát triển đội ngũ quan lại phong kiến quan liêu thay thế dần phong kiến quý tộc. Năm 1375, Nghệ Tông "xuống chiếu chọn các quan viên biết luyên tập võ nghệ, thông hiểu thao lược, thì không cứ là người tôn thất, đều cho làm tướng coi quân”. Đề cao Khổng giáo,mở nhiều khoa thi tuyển chọn nhân tài từ bình dân thay thế quý tộc. Hạn chế Phật giáo, không ưu đãi tăng ni và phát triển chùa chiền như thời Trần mà còn có những biện pháp giảm thiểu : "Năm 1396, tháng Giêng xuống chiếu sa thải các tăng đạo chưa đến tuổi 50 trở lên, bắt phải hoàn tục...". Không theo nếp Tiền Lê, Lý, Trần phong tặng quan tước cho quý tộc tôn thất. Không đưa nhiều tôn thất họ Hồ vào bộ máy nhà nước. Hồ Hán Thương "cấm người tông thất, cung nhân không được xưng quý hiệu, người vi phạm bị trị tội". Trong giữ nước, nếu nhà Trần triệu tập Hội nghị Bình Than chỉ có vương hầu quý tộc đến bàn việc chống giặc, thì nhà Hồ trong chuẩn bị chống Minh lại chỉ triệu tập quan lại trong triều và quan lại đứng đầu các lộ tham dự Hội nghị Tây Đô, nhằm đề cao tác dụng và trách nhiệm của hệ phong kiến quan liêu, lấy Nguyễn Phi Khanh - ông thân sinh ra Nguyễn Trãi (không phải người tôn thất) làm Hàn lâm học sĩ. Đạo quân - thần đã thay thế quan hệ tông tộc.
- Quan trọng nhất là thực hiện cải cách kinh tế - xã hội với các biện pháp :
1- “Hạn điền" mục tiêu là nhằm hạn chế chiếm hữu lớn về đất đai của quý tộc phong kiến. “Năm 1397, tháng 6 (âm lịch) xuống chiếu hạn chế danh điền (ruộng tư). Riêng đại vương và trưởng công chúa thì số ruộng không hạn chế. Đến thứ dân thì số ruộng là 10 mẫu. Người nào có nhiều thì tùy ý được lấy ruộng để chuộc tội. Bị biếm chức hay mất chức cũng được làm như vậy. Số ruộng thừa phải hiến cho nhà nước”. “Hạn điền” đánh vào nền tảng kinh tế của quyền uy chính trị của phong kiến quý tộc. Tuy vậy cải cách này cũng chỉ là nửa vời. Bởi vì, trong khi xã hội đang có yêu cầu tư hữu hóa ruộng đất để phát triển kinh tế hàng hóa tiền tệ và giải quyết nạn đói, thì số lượng đất ngoài 10 mẫu được lấy ra lại bị sung công “hiến cho nhà nước” biến thành quan điền.
2- Cải cách quan hệ sở hữu sức lao động bằng biện pháp “hạn nô”. Năm 1401, lập phép hạn chế gia nô : “chiếu theo phẩm cấp được có số lượng khác nhau, còn thừa phải dâng lên. Mỗi tên được trả 5 quan tiền...”. Mục tiêu cũng là đánh vào cả thế và lực của phong kiến quý tộc nhưng cũng là cải cách nửa vời. Bởi vì đáng lẽ “hạn nô” để giải phóng sức sản xuất xã hội thì đây lại “đưa nô sung công” và “sung vào quân địch” củng cố chế độ phong kiến quan liêu. Cũng có thể nói như ngôn ngữ ngày nay là “hạn nô” đúng ở “đầu vào” nhưng sai ở “đầu ra”.
3. Cải cách tiền tệ - Phát hành tiền giấy - một biện pháp mới, lần đầu tiên được thực hiện ở Đại Việt : “Năm 1396, tháng 4, bắt đầu phát hành (tiền giấy). Đề ra những biện pháp nghiêm ngặt để thực thi :
- Kẻ làm tiền giả bị tội chết, ruộng đất, tài sản bị tịch thu.
- Cấm tuyệt tiền đồng, không được chứa lén, tiêu vụng, tất cả thu hết về kho Ngao Trì ở kinh thành và trị sở các xứ. Kẻ nào vi phạm cũng bị trị tội như trên”. Nguyên nhân có thể do yêu cầu phát triển của kinh tế Đại Việt mà Hồ Quý Ly đã cảm nhận được. Nhưng thực tế thì là : Ngay từ thời “thịnh Trần” (có thể kể đến Anh Tông, Minh Tông) tuy đồng tiền đã được sử dụng rộng rãi nhưng chưa có nhu cầu phát hành tiền giấy. Huống chi cuối Trần kinh tế đã suy thoái, tiền giấy ra đời không những chưa cần thiết mà còn gây phiền hà cho dân chúng (người giàu, thương nhân không muốn thi hành vì không tin ở giá trị đồng tiền. Nông dân ít tiền khó mua được hàng hóa. Người có thể tích lũy được tiền tệ thì lo lắng, không yên tâm...). Việc đề ra những biện pháp cưỡng ép nghiêm ngặt như trên đã phần phản ánh sự mất lòng dân.
4. Cải cách văn hóa, giáo dục : Khuyến khích sử dụng chữ Nôm, tự mình làm thơ chữ Nôm và giải nghĩa Kinh thi bằng chữ Nôm. - Phát huy tác dụng Nho giáo: Năm 1392 làm sách Minh Đạo (“Con đường sáng”) 14 thiên (cho Chu Công là tiên thánh, Khổng Tử là tiên sư", nêu ra “bốn chỗ đáng ngờ trong sách Luận ngữ". Năm 1395 dịch thiên "Vô dật" (Không lười biếng) trong Kinh thư ra chữ Nôm nếu tấm gương của các vua hiền thời xưa để dạy vua Thuận Tông. - Đề cao lối học thực dụng cần thiết cho ca chế quan liêu : Phê phán những người chỉ biết chắp nhặt văn chương, tuy học rộng nhưng viễn vông. Năm 1397, ban hành chính sách khuyến học cho mở trường đến các phủ châu, ban quan điền để chi về việc học. - Cải tiến thi cử, mở nhiều khoa thi kén chọn người tài. Chỉ riêng khoa thi Thái học sinh năm 1400 đã có 20 người thi đỗ, trong đó có những danh nho như Nguyễn Trãi, Lý Tử Tấn, Vũ Mộng Nguyên, Nguyễn Mộng Tuân...'
5. Cải cách về quân sự : - Năm 1401 lập sổ hộ tịch để bổ sung quân ngũ. Đóng thuyền đinh sắt để chiến đấu, chấn chỉnh lại tổ chức quân đội, bổ thêm hương quân. Trong chiến đấu, áp dụng thuật “làm vườn không nhà trống". Xây dựng thêm thành trì mới, cấu trúc lại các thành trì cũ.
- Nhìn chung lại : Cải cách Hồ Quý Ly là toàn diện, lấy kinh tế xã hội làm trọng tâm, trong đó “hạn điền”, “hạn nô” là quan trọng nhất. Nhưng “hạn điền”, "hạn nô” không triệt để. Cải cách tiền tệ, ý đồ thì tốt, nhưng kinh tế xã hội chưa có nhu cầu.
- Cải cách văn hóa, giáo dục có tiến bộ nhưng cũng không tránh khỏi bị những phản ứng của Phật giáo lúc đó vẫn còn cần thiết cho đám quần chúng nông dân khổ ải. Cải cách quân sự có cái mới nhưng chưa coi trọng chiến tranh nhân dân, còn dựa vào thành hơn là “dựa vào lòng người”... Mặc dầu vậy, cải cách xã hội của Hồ Quý Ly cũng có cống hiến đáng kể cho sự phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội của dân tộc. Nếu không bị giặc Minh tàn phá thì cũng đưa lại những tiến bộ đáng kể cho đất nước. Những mục tiêu cải cách mà Hồ Quý Ly mong muốn, sau này đã được Lê Thánh Tông kế thừa, phát huy mặt tích cực, phủ định cái tiêu cực, dẫn tới thành công.
Tue Jun 17, 2008 11:21 pm
SV ngành Quản lý Nhà nước - Học viện Hành chính Quốc gia
CỐ VẤN CHUYÊN MÔN
ChauTienLoc
Họ & tên : CHÂU TIẾN LỘC
Vai trò trong CLB Sử học Trẻ : Sáng lập viên, Cựu Chủ nhiệm CLB Sử học Trẻ (từ tháng 06/2008 đến 01/2011)
Huy chương Cống hiến :
Huy chương thành tích :
Ngày tham gia : 17/06/2008
Tổng số bài gửi : 823
Đến từ : TP. Hồ Chí Minh
Sở trường/ Sở thích : SV ngành Quản lý Nhà nước - Học viện Hành chính Quốc gia
Điểm thành tích : 1969
Được cám ơn : 665
Tiêu đề: Trang 5
LÊ THÁNH TÔNG (LÊ TƯ THÀNH)
- Cải cách hành chính của Lê Thánh Tông nhằm giải quyết khủng hoảng thiết chế chính trị diễn ra từ cuối đời Trần với yêu cầu thay thế thiết chế chính trị phong kiến quý tộc Phật giáo bằng thiết chế chính trị phong kiến quan liêu Nho giáo - điều mà Hồ Quý Ly muốn làm nhưng chưa làm được. Tư duy chỉ đạo (hay như ngày nay nói là “đổi mới tư duy”) của Lê Thánh Tông là nhằm xây dựng một nhà nước pháp quyền vững mạnh.
Cải cách việc phân cấp đơn vị hành chính
- Thời Lý - Trần, đất nước còn chia thành “trấn, lộ, phủ, huyện, châu...”. Nếu Lê Thái Tổ chia cả nước làm 3 đạo, Lê Thái Tông chia cả nước làm 5 đạo (còn ở dưới vẫn là lộ, trấn, phủ, châu, huyện, xã, sách, trang, động...) thì đến Lê Thánh Tông (năm Quang Thuận thứ 7 - 1466) đã thay đổi hẳn: Bỏ các đơn vị lộ, trấn.
- Năm 1489 đã định rõ quy mô xã: “Định lệnh các xã: Xã nào đủ 500 hộ rồi mà số hộ dư ra lại được 100 trở lên có thể thành một xã nhỏ nữa thì phải báo, rồi xếp lại tâu lên, để xếp thành xã khác, cho thêm rộng bản đồ”. Đồng thời Lê Thánh Tông ra lệnh cho 12 xứ thừa tuyên (không kể Phủ Trung Đô - NV) điều tra hình thế sông, núi, sự tích xưa nay của các nơi trong hạt mình, vẽ thành bản đồ, ghi chú rõ ràng rồi gửi về Bộ Hộ để làm bản đồ địa lý.
Cải cách bộ máy hành chính
Mục tiêu chung là "Nâng cao quyền lực nhà vua, xây dựng nên bộ máy hành chính có hiệu lực, hạn chế đến mức thấp nhất sự phân quyền và sự lộng hành của các công thần". Tư tưởng chỉ đạo được Lê Thánh Tông nêu rõ: “Quy chế trước kia đặt quan phần nhiều lấy quan to, tước cao. Chế độ ngày nay đặt quan đều lương ít, trật thấp. Số quan đặt ra so với trước tăng rất nhiều, nhưng tiền lương chi tiêu so với trước thì vẫn thế. Đã không có người nào ăn hại mà trách nhiệm lại có nơi quy kết, khiến cho quan to, quan nhỏ đều ràng buộc với nhau. Chức trọng, chức khinh cùng kiềm chế lẫn nhau. Uy quyền không bị lợi dụng, thế nước vậy là khó lay. Hình thành thói quen giữ đạo lý, theo pháp luật mà dứt bỏ tội khinh nhân nghĩa, phạm ngục hình".
- Thực hiện chủ trương này, nhà vua cho bãi bỏ ngay chức tể tướng (đã từng có người như Lê Sát lộng quyền sát hại nhiều công thần - NV) cùng các chức tả, hữu tướng quốc, bộc xạ, đại hành khiển... - Đồng thời đặt ra 6 bộ, mỗi bộ do một thượng thư đứng đầu. Ngoài 6 bộ còn có các viện, các, giám, đài, ty coi sóc các mặt kinh tế, văn hóa, xã hội, pháp luật... Một cơ chế nhà nước pháp quyền văn minh, thịnh trị đã hình thành. Từ đó mà có thể tiến hành cải cách về quân sự, về quản lý kinh tế, tài chính, văn hóa, thi cử, pháp luật... Đặc biệt là coi trọng việc lựa chọn hiền tài bổ sung vào đội ngũ quan lại. Việc lựa chọn hiền tài được tiến hành vừa qua khoa cử, vừa qua tiến cử.
- Về khoa cử, nhờ cải cách chế độ thi cử nên trong 38 năm trị vì với 12 khoa thi, Lê Thánh Tông đã chọn được 501 tiến sĩ trong đó có 10 trạng nguyên, mà nhiều người có tài năng đã cống hiến nhiều cho đất nước. Còn về tiến cử thì vừa để không bỏ sót nhân tài, vừa để tuyển chọn được nghiêm minh, nhà vua đã quy định: "Lục bộ, lục khoa, ngự sử đài mà tiến cử bậy thì chịu tội giáng hay bãi chức, nếu tiến cử được người giỏi thì nhất định sẽ được khen thưởng".
- Nổi bật nhất là về cải cách pháp luật để nâng cao pháp trị: Đã làm ra được Bộ luật Hồng Đức còn gọi là Quốc triều hình luật mà cho đến nay các nhà luật học thế giới còn đánh giá cao. Giáo sư luật học trường ĐH Luật Harward, Oliver Oldman, Chủ nhiệm khoa Đông Á đã nhận xét: "Triều đại nhà Lê ở Việt Nam vào thế kỷ đặc biệt của mình (thế kỷ XV - thời kỳ Phục hưng ở châu Âu - NV) đã nỗ lực xây dựng một quốc gia dân tộc vững mạnh để bảo vệ quyền tư hữu hợp pháp của con người thông qua hệ thống pháp luật tiến bộ, trong đó có nhiều điều đã có thể sánh ngang về mặtchức năng với những quan điểm pháp luật ở phương Tây thời cận đại” (The Le Code - Nguyễn Ngọc Huy, Tạ Văn Tài,... Ohio University Press Athens Ohio - London 1987).
=> Nhìn chung, cải cách hành chính của Lê Thánh Tông đã là nhân tố quyết định tạo nên triều đại phong kiến nhà Lê huy hoàng, thịnh trị nhất trong lịch sử phong kiến Việt Nam. Cuộc cải cách đã để lại cho ngày nay nhiều bài học quý giá.
Tue Jun 17, 2008 11:22 pm
SV ngành Quản lý Nhà nước - Học viện Hành chính Quốc gia
CỐ VẤN CHUYÊN MÔN
ChauTienLoc
Họ & tên : CHÂU TIẾN LỘC
Vai trò trong CLB Sử học Trẻ : Sáng lập viên, Cựu Chủ nhiệm CLB Sử học Trẻ (từ tháng 06/2008 đến 01/2011)
Huy chương Cống hiến :
Huy chương thành tích :
Ngày tham gia : 17/06/2008
Tổng số bài gửi : 823
Đến từ : TP. Hồ Chí Minh
Sở trường/ Sở thích : SV ngành Quản lý Nhà nước - Học viện Hành chính Quốc gia
Điểm thành tích : 1969
Được cám ơn : 665
Tiêu đề: Trang 6
ĐÀO DUY TỪ
Nhà lưu niệm cụ Đào Duy Từ ở Thanh Hóa. Ảnh : TƯ LIỆU
Đào Duy Từ xuất thân trong một gia đình xướng ca; người xã Hoa Trai,huyện Ngọc Sơn, Thanh Hóa; thông suốt kinh sử, rất giỏi thiên văn,thuật số. Theo Đại Nam thực lục tiền biên, năm 1592 có khoa thi hương ở Thanh Hóa, Hiến ty cho Duy Từ là con phường chèo, nên gạch tên khỏi danh sách thí sinh dự thi. Duy Từ buồn bực quay về...Với vị thế xã hội như vậy, dù tài giỏi đến đâu cũng không có điều kiện thi thố tài năng; cho nên quyết định đầu tiên của Đào Duy Từ là phải đổi mới vị thế xã hội của mình để có thể đem tài năng ra cống hiến cho xã hội.
- Trước sự khủng hoảng triền miên của Lê
- Trịnh ở Đàng Ngoài, ông quyết tìm đường lập thân ở phương Nam.
Nhưng cũng phải qua hơn 30 năm (1592-1625), sau bao gian nan lặn lội, ông mới vào gặp được chúa Nguyễn.
- Sau khi đọc bài "Ngọa Long Cương ngâm” của Đào Duy Từ do người tiến cử là Trần Đức Hòa dâng lên, Chúa Nguyễn Phúc Nguyên tin dùng và trao cho chức Nha úy nội tán, tước Lộc - Khê hầu, trông coi việc quân cơ trong ngoài và tham lý quốc chính. Với vị thế của tước hầu, Đào Duy Từ đã đem hết tài năng ra góp phần đổi mới xã hội Đàng Trong.
Đổi mới về quân sự
Trước hết là cống hiến về lý luận quân sự. Công trình vừa kế thừa lý luận quân sự ở Binh thư yếu lược của Trần Hưng Đạo, vừa có phát triển, đổi mới, bổ sung :
- Phát triển sâu thêm tư tưởng lấy nhân nghĩa làm đầu của Trần Hưng Đạo, Nguyễn Trãi : “Vi đại nghĩa, thắng hung tàn”.
- Đổi mới về kỹ thuật quân sự như xây đắp tường lũy, đánh hỏa công, sử dụng hỏa khí (hỏa hổ), pháo binh, đánh thủy lôi ... mà thời Trần chưa có.
- Bổ sung thêm những yếu tố quân sự lấy từ tri thức dân gian, sử
dụng những nguyên, vật liệu cần thiết cho quân nhu, quân giới, hậu cần lấy từ cuộc sống dân gian. Thứ đến là : Xây đắp tường lũy - cải tiến vũ trang. Trong cuộc nội chiến trường kỳ giữa Bắc - Nam, Trịnh - Nguyễn này, xét tương quan lực lượng thì lúc này chưa có khả năng thống nhất được đất nước, nên thái độ tích cực nhất của Đào Duy Từ là cố giành cho được hòa bình, hưu chiến. Như vậy thì Đàng Trong phải làm sao cho vững mạnh, giữ yên được bờ cõi trước sự xâm lấn của Đàng Ngoài. Đào Duy Từ đã dựa vào biên giới tự nhiên là sông Gianh, nuôi chí giữ yên bờ cõi bằng xây đắp tường lũy. Ông tâu với chúa: "Thần xem từ cửa biển Nhật Lệ đến núi Đâu Mâu, phía ngoài có nước khe, bùn lầy sâu đọng, nhân đó dùnglàm hào rãnh; trong thì đắp lũy...” gây hình thế hiểm yếu để bảo vệ cõi bờ. Cạnh đó là đổi mới việc tuyển quân, chọn tướng, tin dùng cả những bại tướng nhà Mạc chạy vào Nam, như Mạc Cảnh Huống, Mạc Kính Điển. Cải tiến vũ khí, ngoài bộ binh, tượng binh còn sử dụng pháo binh và súng tay đi kèm với pháo...
Đổi mới trong kinh tế
- Vừa khuyến khích phát triển công, thương, vừa cải tiến thu chi tài chính. Biểu hiện cụ thể như giảm thuế thu bằng hiện vật, tăng thu thuế bằng tiền, bãi bỏ lệnh độc quyền của triều đình thu mua các sản vật công, nông nghiệp để nhân dân có thể tự do mua, bán với thương nhân trong và ngoài nước, thúc đẩy được cả công, nông nghiệp lẫn nội, ngoại thương cùng tiến lên... Sản xuất phát triển, nhà nước tăng thu thuế khóa bảo đảm cho sự vận hành của bộ máy quốc gia và chi phí quân lương.
Đổi mới văn hóa, khoa cử
- Tuy vẫn tuyển chọn nhân tài qua khoa cử, nhưng đã coi trọng thực tế và thực dụng hơn. Cụ thể như ngoài thi văn sách ra, còn cho thi : “Viết chữ Hoa văn”, người nào trúng được làm việc ở ba ty... Về nghệ thuật, ông coi trọng các loại hình văn hóa, nghệ thuật dân gian, đặc biệt thúc đẩy phát triển nghệ thuật tuồng vốn là truyền thống của Đàng Trong. Đào Duy Từ cũng trở thành một trong những vị tổ sư của ngành hát tuồng. Còn về thơ văn thì các bài Tư dung vãn, Ngọa Long Cương ngâm của Đào Duy Từ đã mở đầu cho một trào lưu sáng tác thơ quốc âm ở Đàng Trong, làm phong phú thêm cho văn học dân tộc. - Năm 1634 Đào Duy Từ lâm bệnh nặng qua đời. Nhưng chỉ với 8 năm phò chúa, ông đã làm nên nghiệp lớn lao được nhà Nguyễn ghi công : “...côngnghiệp rõ ràng, đứng đầu công thần khai quốc”.
Tue Jun 17, 2008 11:22 pm
SV ngành Quản lý Nhà nước - Học viện Hành chính Quốc gia
CỐ VẤN CHUYÊN MÔN
ChauTienLoc
Họ & tên : CHÂU TIẾN LỘC
Vai trò trong CLB Sử học Trẻ : Sáng lập viên, Cựu Chủ nhiệm CLB Sử học Trẻ (từ tháng 06/2008 đến 01/2011)
Huy chương Cống hiến :
Huy chương thành tích :
Ngày tham gia : 17/06/2008
Tổng số bài gửi : 823
Đến từ : TP. Hồ Chí Minh
Sở trường/ Sở thích : SV ngành Quản lý Nhà nước - Học viện Hành chính Quốc gia
Điểm thành tích : 1969
Được cám ơn : 665
Tiêu đề: Trang 7
TRỊCH CƯƠNG
Trong lịch sử cổ - trung đại Việt Nam có nhiều cuộc cải cách, đổi mới, nhưng cải cách tài chính thì chỉ có một, đó là cuộc cải cách của Trịnh Cương (1716-1729).
Cải cáchdiễn ra trong bối cảnh lịch sử nửa đầu thế kỷ XVIII, xã hội Đại Việt đang vận hành theo xu thế chung của thời đại: đẩy mạnh quá trình tư hữu hóa ruộng đất, tăng cường kinh tế hàng hóa, tiền tệ, phát triển công (chủ yếu là thủ công nghiệp), thương (kể cả nội ngoại thương) đưa đất nước tiến lên. Nhưng khó khăn là rất lớn, vì sự trì trệ bảo thủ của nền tảng kinh tế phong kiến phương Đông Nho giáo và cuộc khủng hoảng toàn diện đã diễn ra từ cuối thế kỷ XVII sau hơn 100 năm nội chiến (1527-1672).
Trịnh Cương kế ngôi chúa năm 1709 khi đất nước vừa chấm dứt thời kỳ nội chiến kéo dài hơn 100 năm, nhưng hậu quả chiến tranh để lại vô cùng nặng nề. Nông nghiệp sa sút, đê điều ít tu bổ, thiên tai và sâu bệnh phá hại mùa màng liên tiếp xảy ra, đói khổ triền miên, nông dân phiêu tán.
Trịnh Cương sớm nhận thức ra khâu chủ yếu cần giải quyết là kinh tế tài chính. Tư duy cải cách được bộc lộ trong “Phong niên vịnh” của ông năm 1721: “Rút bớt những sự lộng lẫy, xa hoa. Bỏ hẳn những việc phiền nhiễu, hà khắc. Hiểu rõ đạo lý, răn đừng kiêu căng tự mãn và khuyên nên chuộng điều tiết kiệm. Trước phải xén bớt của những kẻ có nhiều, thêm vào cho những người có ít...” (Ngô, Cao Lãng “Lịch triều tạp kỷ”, tr. 32)
Để đi đến cải cách trước hết phải thực hành "Biến pháp" gồm 10 điều nhằm chỉnh đốn kỷ cương phép nước, tu bổ đê điều, chỉnh đốn lại việc thi cử; việc trị nhậm của các quan chức các tỉnh biên cương; tha các tù tội nhẹ đang bị giam giữ; thuế má không tận thu vì dân thiếu đói; đình hoãn việc bắt phu làm việc; phát chẩn và cấp đỡ cho dân đói kém;định lệ cứ ba năm khảo công một lần để định việc thưởng phạt; khắc phục tình trạng bang giao với Trung Quốc còn phiền hà.
Trong quản lý kinh tế thì thực hành ngay 2 biện pháp lớn:
Biện pháp thứ 1. Định lại thể lệ quân cấp công điền: “Người được hưởng phần ruộng, từ quan viên đến người quan, quá, cô, độc và phế tật đều được tùy theo suất số mà liệu lượng cấp cho phần ruộng. Những ruộng ẩn lậu còn ở ngoài sổ điền vẫn được miễn thuế, cũng đem quân cấp cho dân...” (Cương mục, sđd tr. 85-86). Ưu đãi giới viên chức, quan liêu bằng việc tăng thêm phần ruộng cho các quan lại, binh lính và khi có việc “do quan dịch nặng nề bức bách" thì “cho phép bán ruộng công khẩu phần” tức mở rộng diện cho sự tấn công của chế độ sở hữu tư nhân vào ruộng công, tăng cường xu thế tích tụ ruộng đất.
Biện pháp thứ 2. Cấm quan viên thiện tiện lập trang trại, khuyến khích dân phiêu tán khẩn hoang. Cụ thể là nghiêm cấm việc lấn chiếm trái phép để thu hồi đất công, phân lại ruộng đó cho dân phiêu tán khẩn hoang nhằm phát triển tư hữu nhỏ của nông dân. Sau 7 năm thi hành các biện pháp trên mới tiến hành cuộc cải cách tài chính, gồm 10 hạng mục:
1. Xóa bỏ phép binh lệ, làm lại sổ hộ, bỏ tên người đã chết, thêm số người đến tuổi vào sổ hộ để chịu thuế. 2. Định phép chia đều thuế khóa và tạp dịch cho cả dinh và điền. 3. Đánh thuế ruộng tư. 4. Thu thuế khai thác và tiêu thụ đồng, quế, muối. 5. Giảm bớt viên chức để giảm bớt chi lương bổng. 6. Thi hành phép đánh thuế tô (thuế ruộng), dung (thuế thân), điệu (thuế sai dịch). 7. Đặt thêm sở tuần ty ở các trấn để tận thu thuế thương nghiệp. 8. Thu thuế các loại thổ sản khác. 9. Thu thuế đất ở đô thị. 10. Định ra các thể lệ giảm, miễn thuế...
* Ngoài cải cách tài chính, Trịnh Cương còn thực hiện nhiều chính sách hỗ trợ cho cải cách như: - Định rõ lệnh cấm uống rượu. - Định phép khảo công để đối với viên quan ở các trấn, ty để thi hành việc giáng truất hay cất nhắc. - Hạ lệnh cho nhân dân được phép ca tụng hoặc chê bai việc tốt hoặc xấu của quan lại. - Hạ lệnh giải tán binh quyền vì “các thân thuộc họ Trịnh giữ binh quyền trọng đại quá e sẽ sinh biến”. Cải cách tài chính của Trịnh Cương đã đem lại một số thành quả là: - Tạm thời giải quyết được khó khăn về tài chính, ổn định được tình hình, củng cố được kỷ cương, trật tự xã hội sau hơn 100 năm nội chiến. - Giảm bớt được nạn đói khổ cho nông dân, có năm được mùa. - Tăng cường thêm một bước phát triển xã hội theo xu thế chung của thời đại là: thúc đẩy quá trình tư hữu hóa ruộng đất, phát triển kinh tế hàng hóa tiền tệ, tăng cường thị trường nội địa để phát triển ngoại thương.
=> Nhưng mặt khác thì thuế khóa còn quá nặng nề chưa khoan thư được sức dân sau chiến tranh, những khó khăn cơ bản của xã hội chưa được giải quyết. Nguyên nhân chính vẫn là chưa tìm được giải pháp thoát ra khỏi cuộc khủng hoảng toàn diện mà cải cách tài chính của Trịnh Cương chỉ là một giải pháp tình thế chưa giải quyết được tận gốc của các mâu thuẫn cơ bản của xã hội.
Tue Jun 17, 2008 11:23 pm
SV ngành Quản lý Nhà nước - Học viện Hành chính Quốc gia
CỐ VẤN CHUYÊN MÔN
ChauTienLoc
Họ & tên : CHÂU TIẾN LỘC
Vai trò trong CLB Sử học Trẻ : Sáng lập viên, Cựu Chủ nhiệm CLB Sử học Trẻ (từ tháng 06/2008 đến 01/2011)
Huy chương Cống hiến :
Huy chương thành tích :
Ngày tham gia : 17/06/2008
Tổng số bài gửi : 823
Đến từ : TP. Hồ Chí Minh
Sở trường/ Sở thích : SV ngành Quản lý Nhà nước - Học viện Hành chính Quốc gia
Điểm thành tích : 1969
Được cám ơn : 665
Tiêu đề: Trang 8
MINH MẠNG
- Cải cách hành chính của Minh Mạng diễn ra vào nửa đầu thế kỷ XIX, khi xã hội phong kiến Việt Nam đã lâm vào cuộc khủng hoảng toàn diện. Đó là khủng hoảng của một nền kinh tế phong kiến lạc hậu, kìm hãm sự phát triển kinh tế hàng hóa tiền tệ đã khởi sắc từ cuối Trần được đẩy mạnh thời Lê sơ (tuy còn bị hạn chế bởi chính sách trọng nông ức thương). Quá trình tiếp xúc với thị trường thế giới trong thời Lê - Mạc, Trịnh - Nguyễn phân tranh rồi phát triển tiếp trong thời Tây Sơn ngắn ngủi... bị đình trệ.
- Minh Mạng không nhằm giải quyết toàn bộ cuộc khủng hoảng ấy mà trước mắt chỉ nhằm giải quyết khủng hoảng thiết chế chính trị đang diễn ra sâu nặng, cấp thiết phải giải quyết mới củng cố được vương triều. Bắt đầu với việc củng cố hệ tư tưởng Khổng giáo - Tống Nho, củng cố hệ tư tưởng bảo thủ, đề cao tuyệt đối cương thường Nho giáo “quân thần, phu phụ, phụ tử”, lấy đó làm cơ sở để đào tạo nhân tài, bỏ ngoài tai mọi đề nghị cải cách đổi mới, mở cửa ra bên ngoài tiếp thu những tinh hoa mới của thời đại. Trên cơ sở đó thực hiện cải cách hành chính một cách quy mô.
I- Phân chia lại địa giới và các cấp hành chính
- Đến Gia Long vẫn còn các cấp thành, doanh, trấn, thì nay Minh Mạng bỏ hết, thống nhất lãnh thổ thành 30 tỉnh. Theo đó, phân đặt cấp tỉnh (năm 1831, Minh Mạng chia các doanh, trấn từ Quảng Trị trở ra làm 18 tỉnh. Năm 1832 từ Thừa Thiên trở vào thành 12 tỉnh); phân đặt cấp trực thuộc tỉnh : phủ, huyện, châu ; phân đặt cấp xã dưới phủ, huyện, châu; bảo lưu cấp tổng đã có từ thế kỷ XVII làm cấp trung gian đô đốc xã.
- Chính quyền 4 cấp được bắt đầu hoạch định từ đây. Đó là cái sáng tạo thành công trong cải cách hành chính của Minh Mạng mà đến nay chúng ta còn kế thừa.
II- Cải cách bộ máy hành chính
1- Bãi bỏ chức tham tụng (tức tể tướng dễ lộng quyền) thay bằng một nội các do 4 viên quan hàng tam, tứ phẩm cùng quản lý.
2- Đặt ra cơ mật viện có nhiệm vụ dự bàn những việc cơ mưu, trọng yếu giúp đỡ việc quân sự. 3- Kế thừa cơ chế đã có về lục bộ (lại, hộ, lễ, binh, hình, công) đứng đầu là thượng thư (còn gọi là tổng đốc) và lục tự đứng đầu là các tự khanh để giám sát kiềm chế lẫn nhau.
4- Cải cách các cơ quan chuyên trách về văn hóa như :Quốc tử giám do đốc học và phó đốc học đứng đầu nhằm cải tiến việc giáo dục, tuyển sinh, khoa cử. Hàn lâm viện, đứng đầu là chưởng viên học sĩ và trực học sĩ, chuyên việc từ hàn như soạn thảo các chiếu, sách, chế, cáo, biểu, thư từ ngoại giao, sắc phong, văn bia...
5- Cải cách cơ quan thông vận, như thông chính sử ty chuyên vận chuyển giấy tờ, văn thư, sổ sách giữa triều đình và các địa phương; bưu chính ty chuyên trách chuyển vận công văn toàn quốc. 6- Cải cách cấp tỉnh - đặt tổng đốc đứng đầu tỉnh lớn, tuần phủ đứng đầu tỉnh nhỏ. Tổng đốc có thể kiêm hạt 1 hay 2 tỉnh nhỏ.
7- Cấp phủ, huyện, châu thì đặt tri phủ (tri phủ có thể kiêm hạt 1 hay 2 huyện, châu).
8- Cấp xã là cấp cơ sở có xã trưởng và phó xã trưởng (sau đổi là lý trưởng, phó lý) do dân bầu lên, nhà nước phê duyệt, có các kỳ mục giúp việc. Xã có dưới 50 người đặt một lý trưởng. Xã hơn 50 người có một phó lý. Hơn 150 người có 2 phó lý...Bộ máynhư vậy có thể bảo đảm được nguyên tắc tập trung quyền tối thượng vào tay nhà vua, phân quyền kiềm chế kiểm soát lẫn nhau giữa quan lại các ngành, các cấp vừa bảo đảm được tính tập trung vừa tăng cường được tính thống nhất của mỗi quốc gia với một lãnh thổ rộng lớn từ trước tới nay chưa từng có.
Nhưng cải cách có những mặt hạn chế cơ bản là :
1- Củng cố thêm hệ tư tưởng Tống Nho vốn đã trì trệ, bảo thủ, khước từ mọi đổi mới, hạn chế mọi việc canh tân.
2- Nặng về củng cố vương quyền, nhẹ về cải thiện dân sinh.
3- Quá khâm phục thiên triều, sao chép Mãn Thanh, thiếu nhìn xa thấy rộng ra thế giới để tiếp thu được những tiến bộ, văn minh nhân loại trong thời đại mới.
=> Hệ quả tiêu cực của cải cách là bộ máy phong kiến quan liêu độc đoán đó càng được củng cố chặt chẽ bao nhiêu thì sự đổi mới tư duy, canh tân đất nước càng khó khăn, chậm trễ bấy nhiêu. Phải chăng đó cũng là một trong những nguyên nhân khiến khi bọn phương Tây xâm lược đến đã không đề kháng nổi.
Tue Jun 17, 2008 11:24 pm
SV ngành Quản lý Nhà nước - Học viện Hành chính Quốc gia
CỐ VẤN CHUYÊN MÔN
ChauTienLoc
Họ & tên : CHÂU TIẾN LỘC
Vai trò trong CLB Sử học Trẻ : Sáng lập viên, Cựu Chủ nhiệm CLB Sử học Trẻ (từ tháng 06/2008 đến 01/2011)
Huy chương Cống hiến :
Huy chương thành tích :
Ngày tham gia : 17/06/2008
Tổng số bài gửi : 823
Đến từ : TP. Hồ Chí Minh
Sở trường/ Sở thích : SV ngành Quản lý Nhà nước - Học viện Hành chính Quốc gia
Điểm thành tích : 1969
Được cám ơn : 665
Tiêu đề: Trang 9
NGUYỄN TRƯỜNG TỘ
- Khác với Khúc Thừa Dụ, Lý Công Uẩn, Lê Thánh Tông... vừa là người đề xướng cải cách vừa là người chỉ đạo thực hiện nên đem lại nhiều kết quả, Nguyễn Trường Tộ chỉ với vai trò đề xướng cải cách không có quyền chỉ đạo thực hiện nên kết quả không nhiều. Nhưng tư duy đổi mới của ông lại có tác dụng lịch sử lớn lao. Nó góp phần không nhỏ vào việc giải quyết khủng hoảng của hệ tư tưởng ở Việt Nam thế kỷ thứ XIX - đưa dần hệ tư tưởng tư sản dân chủ vào phủ định hệ tư tưởng phong kiến đã lỗi thời.
- Nguyễn Trường Tộ là một trí thức bình dân thông minh, ham học; một nhà yêu nước giàu lòng tự tôn, tự hào dân tộc; một trí thức không màng công danh, phú quý. - Ông là một nhà cải cách đi từ đổi mới tư duy đến đổi mới hành động. Tư duy của ông được biểu hiện cụ thể trong các điều trần mà tiêu biểu là: Bàn về những tình thế lớn trong thiên hạ; kế hoạch làm cho dân giàu, nước mạnh; kế hoạch khai thác tài nguyên đất nước; về khả năng lấy lại ba tỉnh miền Tây; báo cáo về gặp viên lãnh sự Tây Ban Nha; tổ chức gấpviệc khai mỏ và đào tạo chuyên viên; kế hoạch thu hồi sáu tỉnh Nam Kỳ; bàn về quan hệ với nước ngoài; canh tân và mở rộng qua hệ ngoại giao; nên mở cửa không nên đóng kín...Nguyễn TrườngTộ đã đề cập yêu cầu cải cách một cách toàn diện; cả về kinh tế (công, nông, thương nghiệp, tài chính); văn hóa (giáo dục, ngôn ngữ), xã hội (cải thiện đời sống), chính trị (nội trị, ngoại giao, quốc phòng).
- Tinh thần khoa học của cải cách được thể hiện nổi bật ở hai điểm:
1- Coi trọng phát triển lực lượng sản xuất xã hội, với những đề nghị cụ thể như: “mua đóng thuyền máy”, “khai thác tài nguyên”, “đào thiết cảng", “ký hợp đồng với nước ngoài”, “mở rộng quan hệ với Pháp và các nước", “cử người đi đào tạo về sửa chữa thuyền máy”, “đào tạo chuyên viên về mỏ", “gửi người sang Pháp học kỹ thuật", “gửi sinh viên sang Singapore học sinh ngữ”... Ông tin rằng làm như thế thì “không ngoài mấy trăm năm nữa các nước phương Đông cũng nhờ đó mà đánh bại phương Tây”.
2- Phát triển khoa học công nghệ, đặc biệt là coi trọng việc chuyển giao công nghệ.
- Về kỹ thuật nông nghiệp, Nguyễn Trường Tộ không chỉ đề ra yêu cầu phát triển sức sản xuất mà còn coi trọng việc bảo vệ môi trường sinh thái: “Săn thú không săn thú bầy, không bắt thú con; bắt cá không tát cạn ao đầm; không đốt rừng để săn thú; sói chưa tế thú không được săn; rái chưa tế cá không được thả lưới... Không giết vật có thai, không phá tổ hốt trứng...”.
- Về công nghiệp thì coi trọng khả năng thu hút vốn đầu tư từ nước ngoài: "Hiện nay các hội buôn của họ sang nước ta, có hội thì xin mở đường xe lửa suốt cả Nam Bắc, có hội muốn khai mỏ dọc theo các núi, có hội muốn xin thuyền đi dọc biển để tiễu phỉ, có hội muốn thông đường buôn bán...". Về mỏ thì: "Xin gấp rút mời một vài người Tây có thể tin cậy được, hậu đãi họ... theo ven núi ven biển mà tìm kiếm... rồi sau chọn lấy những mỏ tốt nhất mà để lấy dành lại về sau để tự khai thác...”.
- Nhìn chung lại toàn bộ các điều trần của Nguyễn Trường Tộ đều chứa đựng một tinh thần yêu nước nồng nàn, một ý chí tự lập tự cường sâu sắc, một tấm lòng tự tôn, tự hào dân tộc cao cả, coi trọng phát huy trí thông minh, lòng ham học, tinh thần cầu tiến bộ của nhân dân ta với lòng mong muốn làm cho dân giàu nước mạnh, đất nước được độc lập tự do.
=>Nhưng những đề nghị của Nguyễn Trường Tộ không được triều đình chấp nhận. Chỉ cho thi hành được một vài việc nhỏ như: Lập đoàn đi tìm mỏ than, đào xong kênh Sát ở Nghệ An, mua sắm được một số thiết bị, khí cụ khoa học và công nghệ, mời được mấy kỹ thuật viên. Mặc dù vậy, tư duy cải cách của Nguyễn Trường Tộ đã có tác dụng đi đầu cho cả một trào lưu cải cách, đổi mới ở cuối thế kỷ thứ XIX với nhiều nhân vật cải cách có tên tuổi như Nguyễn Lộ Trạch, Đinh Văn Điền, Phạm Phú Thứ, Bùi Viện... Tư duy cải cách của Nguyễn Trường Tộ là một điển hình về đổi mới tư duy thời cận đại Việt Nam. Sang đầu thế kỷ XX thì tư duy cải cách, đổi mới ở Việt Nam đã đơm hoa kết trái trong phong trào Duy tân cải cách do Phan Bội Châu, Phan Châu Trinh đề xướng. Hai nhà yêu nước kiệt xuất này đã gây nên một làn sóng Duy tân mở đầu cho trào lưu cách mạng dân tộc dân chủ tư sản Việt Nam ở đầu thế kỷ XX.
Tue Jun 17, 2008 11:24 pm
SV ngành Quản lý Nhà nước - Học viện Hành chính Quốc gia
CỐ VẤN CHUYÊN MÔN
ChauTienLoc
Họ & tên : CHÂU TIẾN LỘC
Vai trò trong CLB Sử học Trẻ : Sáng lập viên, Cựu Chủ nhiệm CLB Sử học Trẻ (từ tháng 06/2008 đến 01/2011)
Huy chương Cống hiến :
Huy chương thành tích :
Ngày tham gia : 17/06/2008
Tổng số bài gửi : 823
Đến từ : TP. Hồ Chí Minh
Sở trường/ Sở thích : SV ngành Quản lý Nhà nước - Học viện Hành chính Quốc gia
Điểm thành tích : 1969
Được cám ơn : 665
Tiêu đề: Trang 10
Phong trào đổi mới đầu thế kỷ XX
Lịch sử Việt Nam trước khi có Đảng có 10 cuộc cải cách, đổi mới lớn thì 9 cuộc (từ Khúc Thừa Dụ đến Nguyễn Trường Tộ) đều gắn với tên tuổi cá nhân các nhà khởi xướng. Chỉ đến cuộc thứ 10, đầu thế kỷ thứ XX sự nghiệp "đổi mới" mới trở thành một phong trào quần chúng. Phong trào ra đời nhằm giải quyết cuộc khủng hoảng toàn diện của xã hội Việt Nam, trong đó mâu thuẫn dân tộc và mâu thuẫn giai cấp lồng vào nhau phát triển đến độ cao khi mà tình thế cách mạng còn chưa chín muồi.
Phan Bội Châu
Phan Châu Trinh
Lương Văn Can
Huỳnh Thúc Kháng
Duy Tân hội do Phan Bội Châu đề xướng
Năm 1904, Phan Bội Châu lập Duy Tân hội, có Đặng Thái Thân, Tăng Bạt Hổ, Mai Lão Bạng, Cường Để... tham gia theo tinh thần dân chủ tư sản với chính thể quân chủ lập hiến. Chủ trương là giành độc lập dân tộc bằng vũ trang tranh đấu và cầu ngoại viện.
Ba mục tiêu nhằm đạt tới là:
1/ Khai dân trí (mở trí khôn cho dân).
2/ Chấn dân khí (nâng cao khí dân).
3/ Thục nhân tài (vun trồng nhân tài).
Hành động cụ thể:
1/ Phải cùng nhau lập hội giúp đỡ người du học.
2/ Phải họp vốn lập hội kinh tế (khuyến quốc dân tự trợ du học văn - 1905). Cổ vũ hợp quần tranh đấu bằng những lời thống thiết: Hải ngoại huyết thư (1906) thì nêu cao 10 giới đồng tâm, Hòa lệ cống ngôn (Gửi lời nói hòa cùng nước mắt) 1907 thì kêu gọi "Lấy nhiệt thành làm chính... lấy đạo đức, dũng mãnh, lý tưởng, mưu lược sảng khoái, khoa học, thao kiếm... làm phụ, lấy yêu nước làm mục đích mà gánh vác giang sơn... Với quan điểm “Thời thế tạo ra anh hùng mà anh hùng cũng tạo ra thời thế” đã nêu cao lý tưởng: “Sống mà nhục thà chết mà vinh”. “Không tự do thà chết"... Gọi tỉnh quốc hồn (1907) kêu gọi đoàn kết, chấn hưng kinh tế: “Lời rằng hợp của nên giàu. Hợp người nên mạnh, nước nào dám trêu”...
- Từ sự tích cực chuẩn bị về tư tưởng, Hội đã phát triển ra khắp ba kỳ, liên kết với phong trào Yên Thế, tổ chức phong trào Đông Du, đưa hàng trăm thanh niên yêu nước sang Nhật học tập các ngành quân sự, chính trị, khoa học... nhằm đi tới một cuộc đấu tranh vũ trang cứu nước. Cuối cùng đã tổ chức ra Việt Nam Quang Phục hội với Việt Nam Quang phục quân, có nhiệt tâm vũ trang cứu nước, tuy sự nghiệp chưa thành...
Cao trào đấu tranh đòi cải cách do Phan Châu Trinh chủ trương Phan Châu Trinh cổ vũ nhân dân đi vào con đường dân chủ tư sản, đã mạnh mẽ lên án chế độ phong kiến quá hủ bại, lỗi thời, đề cao dân quyền. Trong thư gửi Nguyễn Ái Quốc ngày 18-2-1922 Phan Châu Trinh cũng nêu ba mục tiêu như Phan Bội Châu, nhưng khác ở điểm thứ 3, không phải là “Thụcnhân tài" mà là hậu dân sinh, chủ trương không bạo động vũ trang mà cũng không “cầu ngoại viện”. Trong tác phẩm “Tỉnh quốc hồn ca” (1907) Phan Châu Trinh đề cao dân quyền với ba nội dung là: “dân tộc, dân chủ, dân sinh”. Về dân tộc, dân chủ, cổ vũ tinh thần “Đoàn kết thương yêu nhau”, “Làm việc vì dân vì nước”, “Có chí mạo hiểm”, “Dám chết vì nghĩa". Về dân sinh, khuyến khích thực dụng: “Học lấy một nghề”, “Chung vốn làm ăn”, “Tang ma giản dị”, “Cải tiến máy móc”, “Làm ăn có giờ giấc”, “Không mê tín dị đoan”, “Sản xuất nhiều mặt hàng”, “Tổ chức y tế tinh tường” (Nguyễn Văn Dương. Tuyển tập Phan Châu Trinh, Nhà Xuất bản Đà Nẵng, 1995). Trước một đại chúng đang khao khát tự do, hạnh phúc... tư tưởng cải cách của Phan Châu Trinh được dân chúng đón nhận như đại hạn gặp mưa, nhanh chóng biến thành hành động cụ thể. Một phong trào tự nguyện phát triển sản xuất nông phẩm hàng hóa (hồi, quế, tằm tơ...), lập hội buôn, phát triển văn hóa, giáo dục, bài trừ hủ tục mê tín, cải thiện dân sinh (cắt tóc ngắn, ăn ở vệ sinh)... Nhanh chóng lan rộng ở nhiều nơi trong nước; và cao nhất là biến thành một phong trào đấu tranh dân chủ xin xâu, chống thuế, đòi cải cách dân chủ, có nơi tự phát tiến tới vũ trang chống thực dân và phong kiến tay sai...
Phong trào Đông Kinh nghĩa thục do Lương Văn Can chủ trì
* Đông Kinh nghĩa thục là một tổ chức hoạt động công khai, hợp pháp ở miền Bắc trong lĩnh vực văn hóa tư tưởng nhằm đổi mới tư duy và hành động theo hướng dân chủ tư sản. Phong trào có liên hệ mật thiết với các phong trào khác đương thời ở cả Bắc, Trung, Nam thu hút được nhiều nhà khoa bảng, trí thức tiến bộ tham gia với nhiều biện pháp hữu hiệu như:
1. Mở trường Đông Kinh nghĩa thục (từ tháng 3-1907) tại số 4, Hàng Đào, do Lương Văn Can và Nguyễn Quyền lãnh đạo. Học sinh lúc đông nhất lên tới hàng nghìn người. Gọi là một phong trào vì còn phát triển ra nhiều cơ sở khác. Ngay ở Hà Nội, ngoài trường Hàng Đào còn có Mai Lâm nghĩa thục, Ngọc Lâm nghĩa thục. Ở Hà Đông có các trường ở Từ Liêm, Hoài Đức, Đan Phượng, Ứng Hòa, Thường Tín... Ở Hải Dương, Hưng Yên, Bắc Ninh, Thái Bình mỗi tỉnh đều có một, hai trường.
2. Sưu tầm, biên soạn, in ấn sách báo, tài liệu tuyên truyền giáo trình giảng dạy. Từ di sản, giáo dục, văn hóa dân tộc có tham khảo tân thư, tân văn Trung Quốc, Nhật Bản, trường đã biên soạn được nhiều công trình, sách giáo khoa có giá trị như: Quốc dân độc bản; Nam Quốc giai sự; Nam Quốc địa dư; Quốc văn giáo khoa thư; Luân lý giáo khoa thư.
3. Giảng dạy, tuyên truyền cổ động. Ngoài giảng dạy, phát hành sách báo còn tổ chức bình văn, diễn thuyết với nội dung lấy từ tân thư, tân văn từ các sách báo kể trên, cùng với Hải ngoại huyết thư của Phan Bội Châu, Tỉnh quốc hồn ca của Phan Châu Trinh, Bài phú cải lương của Nguyễn Thượng Hiền... Phong trào phát triển mạnh mẽ đến mức: “Buổi diễn thuyết người đông như hội. Kỳ bình văn khách tới như mưa”, có tác động tích cực làm chuyển biến xã hội theo hướng dân giàu, nước mạnh, tiến bộ, văn minh, bước đường cần thiết để đi tới giải phóng dân tộc.
Cuộc vận động cải lương yêu nước của Huỳnh Thúc Kháng
Huỳnh Thúc Kháng là một trong những nhà khởi xướng và tham gia phong trào cải cách ở Nam Trung Bộ với Phan Châu Trinh, bị thực dân Pháp đày đi Côn Đảo (1908-1921). Khi ra tù, cụ tiếp tục lao vào con đường cứu nước theo hướng công khai, hợp pháp, được tín nhiệm, trúng cử làm Viện trưởng Viện Dân biểu Trung Kỳ (1926-1928), chủ bút báo Tiếng Dân, một cơ quan ngôn luận công khai với xu hướng cải lương yêu nước. Tiếng Dân nhằm:
-Công khai phê phán bọn phong kiến hủ bại và bọn thực dân bóc lột hà khắc.
- Cổ động phong trào tân tộc
- Đả phá lệ khoa cử lỗi thời
- Cổ vũ con đường thực nghiệp, hô hào lập các hội nông, công, thương... Cuộc vận động có tác động tích cực đến phong trào đấu tranh dân tộc dân chủ như đồng chí Trường - Chinh nhận xét: “Cụ Huỳnh Thúc Kháng đã gây được một tiếng vang lớn có lợi cho cách mạng, đã thét “Tiếng Dân” giữa kinh thành Huế”. Đó chính là tiền đề để cụ Huỳnh tiến bước trên con đường cứu nước, đến với Hồ Chủ tịch, với cách mạng để có cống hiến ngày càng lớn lao cho dân tộc.
=> Nhìn chung lại cao trào cảicách, đổi mới đầu thế kỷ XX đã kế thừa một cách xuất sắc truyền thống cải cách, đổi mới của ông cha và là cái cầu nối từ con đường cứu nướctiền vô sản đến con đường cách mạng với mục tiêu “Dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh” do Đảng ta lãnh đạo hiện nay.
Tue Jun 17, 2008 11:26 pm
SV ngành Quản lý Nhà nước - Học viện Hành chính Quốc gia
CỐ VẤN CHUYÊN MÔN
ChauTienLoc
Họ & tên : CHÂU TIẾN LỘC
Vai trò trong CLB Sử học Trẻ : Sáng lập viên, Cựu Chủ nhiệm CLB Sử học Trẻ (từ tháng 06/2008 đến 01/2011)
Huy chương Cống hiến :
Huy chương thành tích :
Ngày tham gia : 17/06/2008
Tổng số bài gửi : 823
Đến từ : TP. Hồ Chí Minh
Sở trường/ Sở thích : SV ngành Quản lý Nhà nước - Học viện Hành chính Quốc gia
Điểm thành tích : 1969
Được cám ơn : 665
Tiêu đề: Trang 11
Bài học kinh nghiệm về cải cách, đổi mới ở Việt Nam
Cải cách, đổi mới, cách mạng là những biện pháp mà dân tộc nào cũng cần vận dụng để giải quyết các cuộc khủng khoảng xã hội, đẩy mạnh tiến bộ xã hội. Sau đây là những bài học được rút ra từ những cuộc cải cách, đổi mới trong lịch sử dân tộc.
1. Cải cách, đổi mới cũng như cách mạng đều xuất phát từ yêu cầu giải quyết các cuộc khủng hoảng xã hội. Cao nhất là khủng hoảng toàn diện, thường phải tiến hành cách mạng và thường phải dùng đến bạo lực vũ trang. Còn cải cách, đổi mới đều là thực hiện trong hòa bình. Khi tình thế cách mạng chưa chín muồi vẫn có thể tiến hành cải cách, đổi mới để chuẩn bị đón cách mạng như ở Việt Nam hồi đầu thế kỷ thứ XX. Còn khủng hoảng cục bộ thì có thể tiến hành cải cách bộ phận như cải cách hành chính, cải cách tài chính, cải cách giáo dục... Đổi mới cũng có thể bao hàm cả cải cách bộ phận, như hiện nay chúng ta đang cải cách hành chính, cải cách giáo dục... Đổi mới có khi nhằm chuyển giao quyền lực một cách nhanh gọn như từ Lý sang Trần, nhưng cũng có khi cần kéo dài, như nhà Lý "đổi mới xã hội" sau khi dời đô ra Thăng Long, hay ngày nay, đổi mới của chúng ta đã tiến hành gần 1/4 thế kỷ, từ sau Đại hội VI của Đảng.
2. Cả ba hình thái : cách mạng, đổi mới, cải cách thường bắt đầu từ đổi mới tư duy, phủ định tư duy cũ bằng tư duy sáng tạo, được đúc kết từ thực tiễn. Khúc Thừa Dụ đã đổi mới tư duy trong quản lý quốc gia,coi trọng việc nắm chính quyền từ dưới lên, từ thôn xã đến châu, huyện, trái với nền thống trị trước đó chỉ nắm chính quyền từ trên xuống, tức từ thái thú đến quận lệnh, huyện lệnh mà không nắm được dân. Đồng thời, thay thế chính sách thống trị tàn bạo, hà khắc của bọn xâm lược bằng chính lệnh “khoan, giản, an, lạc" khiến dân quý, dân tin, giành được quyền tự chủ cho dân tộc... Lý Công Uẩn thì hiểu được nhu cầu phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, dời đô từ Hoa Lư ra Thăng Long với thế "Rồng cuộn hổ ngồi, bốn phương tụ hội...", tức là nắm khâu cơ bản để từ “Đổi mới đế đô đến đổi mới xã hội”.
3. Điều quyết định nhất cho thành công của cải cách, đổi mới là ở vị trí, vai trò, phẩm chất, tài năng của nhân vật đề xướng và lãnh đạo. Đào Duy Từ đổi mới vị thế xã hội của mình, từ chỗ là "xướng ca vô loài” vượt lên tới tước hầu, rồi đem tài năng ra đổi mới xã hội.Nguyễn Trường Tộ tài năng đề xướng cải cách là xuất chúng nhưng hiệu quả cải cách không nhiều vì không có vị thế chỉ huy. Còn phẩm chất, đạo đức, tài năng thì tầm quan trọng của nó khỏi phải nói : Khúc Thừa Dụ, Lý Công Uẩn, Trần Thủ Độ, Lê Thánh Tông cho đến Phan Bội Châu, Phan Châu Trinh, đức độ, tài năng ít ai bì kịp.
4. Cải cách chỉ có thể thành công khi thời cơ đã chín muồi và người lãnh đạo nắm bắt đúng thời cơ : Khúc Thừa Dụ không thể thành công nếu không cải cách đúng thời cơ khi phong kiến Tùy - Đường lâm vào khủng hoảng “thập quốc ngũ đại”. Lý Công Uẩn chỉ có thể đổi mới được triều đại khi khủng hoảng cung đình Tiền Lê thời Lê Ngọa Triều lên tới cực điểm. Còn Hồ Quý Ly thì tiến hành cải cách lúc thời cơ chưa thuận lợi, quân Minh tới xâm lược. Yếu tố bên ngoài đã phá hoại cải cách chứ không phải thất bại là từ yếu tố bên trong.
5. Có thời cơ nhưng lãnh đạo phải có tài năng đề ra mục tiêu chính xác và có các biện pháp đúng. Cải cách của Hồ Quý Ly có mục tiêu đúng nhưng biện pháp lại nửa vời như "hạn điền, hạn nô”... nên kết quả cũng là nửa vời ngay cả khi chưa bị bọn xâm lược phá hoại. Cải cách tài chính của Trịnh Cương do mục tiêu hạn chế, biện pháp chỉ có tính chất tình thế nên kết quả rất hạn hẹp, chỉ đạt ở mức tình thế và nhất thời. Khủng hoảng cơ bản và lâu dài vẫn tồn tại khiến nhà Trịnh sau Trịnh Cương ngày càng xuống dốc.
- Từ những kinh nghiệm lịch sử kể trên chúng ta thấy hiện nay Đảng và Nhà nước ta đã kế thừa một cách khoa học truyền thống của ông cha, phát huy mặt mạnh, khắc phục mặt yếu, đi vào công cuộc đổi mới rất bài bản. Bắt đầu là từ đổi mới tư duy, đánh giá đúng khủng hoảng 1978 - 1985, quyết tâm tìm đường thoát ra khỏi khủng hoảng.
- Nhờ tài tài năng, trí tuệ, đạo đức của các nhà lãnh đạo biểu hiện ở chỗ nắm đúng thời cơ, vượt qua được “giai đoạn vạn sự khởi đầu nan" (1986 -1988), từng bước tìm ra quy luật của đổi mới, đưa đất nước ta từng bước tiến lên vượt qua những năm vật lộn với đói nghèo, lạm phát :1989-1991, đạt tới thắng lợi bước đầu những năm 1991-1995, để thoát ra khỏi khủng hoảng vào những năm cuối thế kỷ XX và phát triển liên tục cho đến ngày nay.
- Thực tế đó chứng minh rõ ba phạm trù : cách mạng, cải cách, đổi mới có quan hệ hữu cơ biện chứng với nhau. Trong đổi mới có cải cách, trong cải cách có đổi mới. Cải cách, đổi mới chỉ là những mắt xích của một dây chuyền cách mạng. Cải cách đổi mới có thể tạo tiền đề cho cách mạng nổ ra thành công. Thậm chí khi cách mạng thành công rồi lại cần có cải cách, đổi mới để bổ sung, hoàn thiện, như cải cách ruộng đất sau Cách mạng Tháng Tám để hoàn thiện cách mạng dân tộc dân chủ. Đổi mới thành công có khi có hiệu quả tương đương với một cuộc cách mạng như "đổi mới đế đô, đổi mới xã hội" thời Lý và công cuộc đổi mới hiện nay.
=> Những bài học kinh nghiệm trên đây mới là sự đúc rút bước đầu. Mong được bổ sung, hoàn chỉnh thêm để phục vụ cho tiến bộ xã hội ngày càng lớn lao trong nền văn minh trí tuệ sắp tới.
Sponsored content
Tiêu đề: Re: Chuyên đề : Những nhân vật cải cách trong lịch sử Việt Nam
Chuyên đề : Những nhân vật cải cách trong lịch sử Việt Nam