Hoàng thành Thăng Long - Hà Nội lịch sử ngàn năm lắng đọng

Di tích Hoàng thành Thăng Long- Hà Nội được tìm thấy năm 2003, là một trong những phát hiện lịch sử lớn. Các hố khai quật tại đây đã làm hé lộ nhiều vết tích nền móng kiến trúc, vật liệu kiến trúc và một khối lượng di vật khá đồ sộ giúp thế hệ sau tiếp cận được với diễn biến văn hóa nối tiếp nhau liên tục bắt đầu từ thời kì Đại La (thế kỉ VII-IX) đến thời Đinh - Tiền Lê (X), thành Thăng Long thời Lý - Trần - Lê Sơ (XI-XVI) và thời Nguyễn (XIX). Điều hiếm có và đặc sắc ở đây là thông qua hiện vật và các tầng văn hóa, chúng ta có thể lật lại từng trang sống động của pho sử vàng Thăng Long - Hà Nội.
Những nền móng di tích kiến trúc này là cơ sở khoa học để khẳng định nơi đây chính là trung tâm Cấm thành Thăng Long xưa. Đáng chú ý nhất là kiến trúc "lầu lục giác" được các chuyên gia Việt Nam suy đoán là các "Trà đình" (nơi thưởng trà của vua chúa xưa kia) còn các chuyên gia Nhật Bản lại cho đây là các tháp nhiều tầng mái. Qua nghiên cứu, chỉnh lí các di vật đồ gốm sứ, đồ sành và vật liệu kiến trúc có thể khẳng định phần lớn đều là đồ "ngự dùng" (đồ dùng riêng của Hoàng cung) với hoa văn hình rồng năm ngón đặc sắc. Trên cơ sở giám định niên đại của 5.000 hiện vật, hoàn thành đo vẽ kĩ thuật và hoàn chỉnh hồ sơ 2.918 bản vẽ... đã đưa ra những bằng chứng cho thấy trong nhiều thời kì, kinh thành Thăng Long luôn có mối quan hệ, giao lưu kinh tế với bên ngoài như: Trung Quốc, Tây Á (giai đoạn thế kỉ VII-IX); Trung Quốc, Nhật Bản (giai đoạn thời Lê Trung Hưng). Các di vật này cũng cho thấy cung điện thời Lý - Trần được trang trí rất cầu kì, đẹp mắt và mang sắc thái văn hóa dân tộc độc đáo, thể hiện trình độ kĩ thuật cao nhờ bàn tay tài hoa của người thợ thời đó. Những kết quả khảo cổ là một chứng cứ khoa học đã khoả lấp khoảng trống vắng trong kho tàng khảo cổ của vùng đất Thượng đô - Kinh sư Hà Nội trước đó có rất ít ỏi các dấu tích về thời Lê, còn dấu tích về thời Lý - Trần thì hoàn toàn vắng bóng. Đây còn là nơi giao thoa các giá trị nhân văn của nhiều nền văn hoa, nghệ thuật, kiến trúc, quy hoạch đô thị, là nơi hội tụ các nền văn minh lớn của châu Á.

Trung tâm Hoàng thành Thăng Long đạt được 3 tiêu chí của Công ước di sản thế giới. Một là, di sản có khả năng biểu đạt sự giao thoa lớn giữa các giá trị nhân văn trong một giai đoạn lịch sử hoặc trong một vùng văn hóa của thế giới, biểu đạt sự phát triển của kiến trúc, công trình nghệ thuật kì vĩ; Hai là, di sản có ý nghĩa như một minh chứng duy nhất hoặc ít nhất cũng là đặc thù của một truyền thống văn hóa; Ba là, di sản có mối liên hệ trực tiếp với những sự kiện hay truyền thống còn hiện hữu trong cuộc sống hiện tại, với các tác phẩm nghệ thuật và văn học có giá trị nổi bật toàn cầu. Đây là di tích có giá trị nổi bật toàn cầu.

Là một trung tâm quyền lực trong hơn một ngàn năm, Thăng Long – Hà Nội đồng thời là nhân chứng cho những chuyển biến của một nền văn minh lớn tại Đông Nam Á. Rất hiếm có một khu di sản nào lại có thể làm minh chứng cho một quá trình vận động lịch sử lâu dài và liên tục đến như vậy. Các họa tiết kiến trúc, như các loại ngói lợp và trang trí mái phản ánh các xu hướng trong lịch sử thế giới, ví dụ như sự truyền bá và ảnh hưởng của phật giáo đối với sự phát triển khái niệm vương quyền ở vùng Đông Nam Á. Nho giáo cũng đóng góp vai trò vô cùng quan trọng đối với sự hình thành nhà nước của người Việt Nam. Trên các nguyên tắc của Nho giáo, nhà nước quân chủ Đại Việt được củng cố mọi mặt, từ việc hình thành một hệ thống pháp luật và hình thành trật tự xã hội. Vai trò to lớn của Nho giáo được thể hiện từ hình thái chung của quy hoạch Hoàng thành cho đến công trình kến trúc và hiện vật còn lại. Từ hình thái chung đó của Hoàng thành cùng với vô số các hiện vật mang tính rồng hoặc các dấu ấn riêng của Hoàng gia thể hiện rất rõ tính đẳng cấp của một nhà nước lấy Nho giáo làm nền tảng.